Inhoudsopgave
Bestuursverslag
Corporate governance
Jaarrekening Rabobank Groep
Jaarrekening Rabobank
Risico Onze controieaanpak
Waardeveranderingen kredieten aan cliënten (zie hoofdstuk 4.4 en noot 4)
De toereikendheid van de waardeveranderingen kredieten aan cliënten bevat een
hoge mate van oordeelsvorming door het management.
De identificatie van leningen die verslechteren, de analyse van de beoordeling van
objectieve aanwijzingen voor een bijzondere waardevermindering, de waarde
van het onderpand en de realiseerbare waarde zijn inherent onzeker als gevolg
van het toepassen van verschillende veronderstellingen en factoren, waaronder
de financiële situatie van de tegenpartij, de verwachte toekomstige kasstromen,
waarneembare marktprijzen en de verwachte netto verkoopprijzen. Het gebruik
van verschillende modeltechnieken en aannames kunnen leiden tot significante
afwijkingen in de waardeveranderingen cliënten.
De bijbehorende risicomanagement toelichting is complex en sterk afhankelijk
van de kwaliteit van onderliggende gegevens. Specifieke focus is aangebracht op
onder meer de retail portefeuille in Nederland, de scheepvaartportefeuille en de
commercieel vastgoedportefeuille.
Gegeven de impact van de inherente onzekerheid van de waardeveranderingen
kredieten aan cliënten en de subjectiviteit in de oordeelsvorming, hebben wij dit
als een kernpunt voor onze controle onderkend.
Wij hebben de opzet en werking van de interne beheersmaatregelen ten aanzien
van de tijdige vaststelling van waardeveranderingen kredieten aan cliënten,
inclusief de kwaliteit van onderliggende gegevens en systemen beoordeeld.
Voor waardeveranderingen die op individuele basis zijn berekend hebben wij
een selectie van individuele leningen in detail onderzocht en de analyse van
het management betreffende de realiseerbare waarde getoetst. Wij hebben
de aannames, die ten grondslag liggen aan de waardeveranderingen getoetst,
inclusief voorspellingen van toekomstige kasstromen, de waardering van
het onderpand en schattingen ten aanzien van het herstel. Dit is inclusief het
rekeninghouden met het effect van clementie ('forbearance'). Wij hebben
professionele oordeelsvorming toegepast bij de selectie van leningen voor een
gedetailleerde inspectie met nadruk op exposure in sectoren die een verhoogde
onzekerheid hebben voor herstel in de huidige marktomstandigheden,
bijvoorbeeld commercieel vastgoed, retail en scheepvaartindustrie.
Wij hebben, ondersteund door onze specialisten, de toereikendheid van de
onderliggende modellen, veronderstellingen en de gegevens die door Rabobank
worden gebruikt voor de vaststelling van de waardeveranderingen kredieten aan
cliënten met gelijkwaardige kredietkenmerken getoetst. Op gelijke wijze hebben
we de modellen, veronderstellingen en de gegevens die worden gebruikt voor de
algemene voorziening ('IBNR') onderzocht, met inbegrip van de geschiktheid van
de toereikendheid van de verlies identificatie periode ('LIP') die in deze modellen
wordt gebruikt.
Tot slot hebben wij de volledigheid en accuraatheid beoordeeld van de
toelichtingen met betrekking tot de waardeveranderingen kredieten aan cliënten
om de naleving van de toelichtingsvereisten zoals opgenomen in EU-IFRS te
beoordelen.
Reële waarde van financiële activa en passiva (zie hoofdstuk 2.4 en 2.5)
Voor financiële instrumenten die actief worden verhandeld en waarvoor
genoteerde marktprijzen beschikbaar zijn, is er een hoge mate van objectiviteit
bij de bepaling van de reële waarde ('level 1 waardering').Ten aanzien van 'level 3'
activa zijn waarneembare marktprijzen of parameters niet beschikbaar. Als gevolg
daarvan is de reële waarde onderworpen aan inschattingsonzekerheid omdat
significante oordeelsvorming van toepassing is om de reële waarde te schatten.
Ten aanzien van 'level 2'activa zijn waarneembare marktprijzen of parameters
beschikbaar als input voor waarderingsmodellen die worden gebruikt om de reële
waarde te bepalen.
Gegeven de oordeelsvorming bij de inschatting van de reële waarde, hebben wij
dit als een kernpunt voor onze controle onderkend.
Wij hebben de level 1 reële waarderingen gecontroleerd door vergelijking
van de door Rabobank toegepaste reële waarden te vergelijken met
openbare marktgegevens. Voor level 2 en level 3 waarderingen hebben wij
de toereikendheid van de modellen getoetst die door Rabobank worden
gebruikt alsmede de betrouwbaarheid van de gegevens die worden gebruikt
als input voor deze modellen. Wij hebben de opzet en werking van de interne
beheersmaatregelen ten aanzien van de waardering beoordeeld en hebben
onafhankelijke prijsverificatie en modelvalidatie uitgevoerd.
Wij hebben, met behulp van onze waarderingsspecialisten, additionele procedures
uitgevoerd voor de gebieden met een hoger risico en schattingselementen.
Dit omvatte, indien relevant, een vergelijking van de gemaakte inschattingen
voor huidige en opkomende markten en het zelfwaarderen op basis van een
steekproef. Wij hebben ook het effect van andere bronnen met reële waarden
informatie onderzocht, waaronder winsten of verliezen bij verkoop. Tevens
hebben we de opzet en werking van de beheersmaatregelen met betrekking
tot gerelateerde toelichtingen onderzocht, waaronder de toelichting van
waarderingsgevoeligheid en de reële waarde hiërarchie.
Tot slot hebben wij de volledigheid en accuraatheid beoordeeld van de
toelichtingen met betrekking tot de reële waarde van financiële activa en passiva
om de naleving van de toelichtingsvereisten zoals opgenomen in EU-IFRS te
beoordelen.
Overige voorzieningen (zie hoofdstuk 4.9 en noot 18)
Overige voorzieningen zijn gevormd met betrekking tot reorganisaties en
onzekerheden in verband met juridische, fiscale en compliance risico's. IFRS
onderkent specifieke criteria voor het bepalen van het tijdstip wanneer een
voorziening wordt verantwoord. Afwegingen zijn gemaakt met betrekking
tot zowel waarschijnlijkheid van bepaalde risico's als ten aanzien van de
inschatbaarheid van de gerelateerde bedragen. Vooral de uitkomst van juridische
procedures zijn heel moeilijk voorspelbaar. Interne procedures zijn hiervoor
ontwikkeld, met inbegrip van de betrokkenheid van interne en externe experts.
Niettemin blijft oordelen over overige voorzieningen inherent (sterk) onzeker
en de beste inschattingen met betrekking tot de overige voorzieningen kunnen
veranderen in de tijd.
Gegeven de onzekerheid van voorzieningen en de onvoorspelbaarheid van
de definitieve resultaten hebben wij dit als een kernpunt voor onze controle
onderkend.
Betrouwbaarheid en continuïteit van de geautomatiseerde gegevensverwerking
Wij hebben de opzet en werking van de interne beheersmaatregelen ten
aanzien van de tijdige herkenning en waardering van overige voorzieningen
beoordeeld. Wij hebben (belasting)deskundigen in ons team opgenomen
om risico's te beoordelen en de juiste toepassing van IFRS te controleren.
Oordeelsvorming is besproken met management en getoetst op basis van interne
en/of externe beschikbare informatie. Wij hebben de opzet en werking van de
beheersmaatregelen met betrekking tot gerelateerde toelichtingen onderzocht.
Tot slot hebben wij de volledigheid en accuraatheid beoordeeld van de
toelichtingen met betrekking tot de overige voorzieningen om de naleving van de
toelichtingsvereisten zoals opgenomen in EU-IFRS te beoordelen.
Rabobank Groep is in belangrijke mate afhankelijk van de IT-infrastructuur
voor de continuïteit van de bedrijfsactiviteiten. In de afgelopen jaren heeft
Rabobank Groep geïnvesteerd in de verbetering van de IT-hardware, -systemen
en -processen, gericht op het vergroten van de effectiviteit van de IT-
infrastructuur en de betrouwbaarheid en continuïteit van de geautomatiseerde
gegevensverwerking.
Wij hebben de interne beheersmaatregelen getoetst met betrekking tot IT-
security, change management en applicaties die zijn ingebed in Rabobank's
belangrijkste processen. Wij hebben de betrouwbaarheid en continuïteit van
de geautomatiseerde gegevensverwerking beoordeeld, uitsluitend voor zover
noodzakelijk binnen de reikwijdte van de controle van de jaarrekening. Onze
werkzaamheden bestonden uit de beoordeling van de ontwikkelingen in de IT-
infrastructuur en het beoordelen van de invloed op de interne controlestructuur.
Daarnaast hebben wij de opzet en werking van de voor onze controle relevante
interne beheersmaatregelen met betrekking tot IT-systemen en -processen
getoetst.
303 Controleverklaring van de onafhankelijke accountant
