Inhoudsopgave Bestuursverslag Corporate governance Alle accountants van de onderdelen die in scope zijn voor de controle, zijn geïnstrueerd door het groepsteam met betrekking tot de geïdentificeerde significante risico's voor de gecon solideerde jaarrekening en de informatie die moet worden gerapporteerd. Het groepsteam heeft de accountants een materialiteit niveau toegewezen afhankelijk van de grootte en risicoprofiel van het betreffende onderdeel. Door bovengenoemde werkzaamheden bij groepsonderdelen, gecombineerd met aanvullende werkzaamheden op groeps niveau, hebben wij voldoende en geschikte controle-informatie met betrekking tot de financiële informatie van de groep verkregen om een oordeel te geven over de geconsolideerde jaarrekening. Jaarrekening Rabobank Groep Jaarrekening Rabobank Pillar 3 De kernpunten van onze controle In de kernpunten van onze controle beschrijven wij zaken die naar ons professionele oordeel het meest belangrijk waren tijdens onze controle van de jaarrekening. De kernpunten van onze controle hebben wij met de raad van commissarissen gecommuniceerd, maar vormen geen volledige weergave van alles wat is besproken. Wij hebben onze controlewerkzaamheden met betrekking tot deze kernpunten bepaald in het kader van de jaarrekeningcon trole als geheel. Onze bevindingen ten aanzien van de indivi duele kernpunten moeten in dat kader worden bezien en niet als afzonderlijke oordelen over deze kernpunten. Risico Waardeveranderingen kredieten aan cliënten (zie noot 4.4 en 11) Het saldo van de waardeveranderingen kredieten aan cliënten op 31 december 2015 bedroeg EUR 8,372 miljoen. De toereikendheid van de waardeveranderingen kredieten aan cliënten bevat een hoge mate van oordeelsvorming door het management. De identificatie van leningen die verslechteren, de analyse van de beoordeling van objectieve aanwijzingen voor een bijzondere waardevermindering, de waarde van het onderpand en de realiseerbare waarde zijn inherent onzeker als gevolg van het toepassen van verschillende veronderstellingen en factoren, waaronder de financiële situatie van de tegenpartij, de verwachte toekomstige kasstromen, waarneembare marktprijzen en de verwachte netto verkoopprijzen. Het gebruik van verschillende modeltechnieken en aannames kunnen leiden tot significante afwijkingen in de waardeveranderingen cliënten. De bijbehorende risicomanagement toelichting is complex en sterk afhankelijk van de kwaliteit van onderliggende gegevens. Specifieke focus is aangebracht op onder meer de retailportefeuille in Nederland, de scheepvaartportefeuille en de commercieel vastgoed portefeuille. Gegeven de impact van de inherente onzekerheid van de waardeveranderingen kredieten aan cliënten en de subjectiviteit in de oordeelsvorming, hebben wij dit als een kernpunt voor onze controle onderkend. Reële waarde van financiële activa en passiva (zie noot 4.9) De financiële instrumenten die worden gewaardeerd tegen reële waarde zijn significant voor de jaarrekening. Op 31 december 2015 bedroeg het saldo van de derivaten (zowel activa als passiva), de voor handelsdoeleinden aangehouden financiële activa, de voor verkoop beschikbare financiële activa en Overige financiële verplichtingen tegen reële waarde met verwerking van waardeveranderingen in de winst-en-verliesrekening EUR 48,113/EUR55,129 miljoen, EUR 3,472 miljoen, EUR 37,773 miljoen, respectievelijk EUR 16,991 miljoen. Voor financiële instrumenten die actief worden verhandeld en waarvoor genoteerde marktprijzen beschikbaar zijn, is er een hoge mate van objectiviteit bij de bepaling van de reële waarde ('level 1 waardering'). Ten aanzien van 'level 3'activa zijn waarneembare marktprijzen of parameters niet beschikbaar. Als gevolg daarvan is de reële waarde onderworpen aan inschattingsonzekerheid omdat significante oordeelsvorming van toepassing is om de reële waarde te schatten. Ten aanzien van 'level 2' activa zijn waarneembare marktprijzen of parameters beschikbaar als input voor waarderingsmodellen die worden gebruikt om de reële waarde te bepalen. Gegeven de oordeelsvorming bij de inschatting van de reële waarde, hebben wij dit als een kernpunt voor onze controle onderkend. Onze controleaanpak Wij hebben de opzet en werking van de interne beheersmaatregelen ten aanzien van de tijdige vaststelling van waardeveranderingen kredieten aan cliënten, inclusief de kwaliteit van onderliggende gegevens en systemen beoordeeld. Voor waardeveranderingen die op individuele basis zijn berekend hebben wij een selectie van individuele leningen in detail onderzocht en de analyse van het management betreffende de realiseerbare waarde getoetst. Wij hebben de aannames, die ten grondslag liggen aan de waardeveranderingen getoetst, inclusief voorspellingen van toekomstige kasstromen, de waardering van het onderpand en schattingen ten aanzien van het herstel. Dit is inclusief het rekeninghouden met het effect van clementie ('forbearance'). Wij hebben professionele oordeelsvorming toegepast bij de selectie van leningen voor een gedetailleerde inspectie met nadruk op exposure in sectoren die een verhoogde onzekerheid hebben voor herstel in de huidige marktomstandigheden, bijvoorbeeld commercieel vastgoed, retail en scheepvaartindustrie. Wij hebben, ondersteund door onze specialisten, de toereikendheid van de onderliggende modellen, veronderstellingen en de gegevens die door Rabobank worden gebruikt voor de vaststelling van de waardeveranderingen kredieten aan cliënten met gelijkwaardige kredietkenmerken getoetst. Op gelijke wijze hebben we de modellen, veronderstellingen en de gegevens die worden gebruikt voor de algemene voorziening ('IBNR') onderzocht, met inbegrip van de geschiktheid van de toereikendheid van de verlies identificatie periode ('LIP') die in deze modellen wordt gebruikt. Tot slot hebben wij de volledigheid en accuraatheid beoordeeld van de toelichtingen met betrekking tot de waardeveranderingen kredieten aan cliënten om de naleving van de toelichtingsvereisten zoals opgenomen in EU-IFRS te beoordelen. Wij hebben de level 1 reële waarderingen gecontroleerd door vergelijking van de door Rabobank toegepaste reële waarden te vergelijken met openbare marktgegevens. Voor level 2 en level 3 waarderingen hebben wij de toereikendheid van de modellen getoetst die door Rabobank worden gebruikt alsmede de betrouwbaarheid van de gegevens die worden gebruikt als input voor deze modellen. Wij hebben de opzet en werking van de interne beheersmaatregelen ten aanzien van de waardering beoordeeld en hebben onafhankelijke prijsverificatie en modelvalidatie uitgevoerd. Wij hebben, met behulp van onze waarderingsspecialisten, additionele procedures uitgevoerd voor de gebieden met een hoger risico en schattingselementen. Dit omvatte, indien relevant, een vergelijking van de gemaakte inschattingen voor huidige en opkomende markten en het zelf waarderen op basis van een steekproef. Wij hebben ook het effect van andere bronnen met reële waarden informatie onderzocht, waaronder winsten of verliezen bij verkoop. Tevens hebben we de opzet en werking van de beheersmaatregelen met betrekking tot gerelateerde toelichtingen onderzocht, waaronder de toelichting van waarderingsgevoeligheid en de reële waarde hiërarchie. Tot slot hebben wij de volledigheid en accuraatheid beoordeeld van de toelichtingen met betrekking tot de reële waarde van financiële activa en passiva om de naleving van de toelichtingsvereisten zoals opgenomen in EU-IFRS te beoordelen. 251 Controleverklaring van de onafhankelijke accountant

Rabobank Bronnenarchief

Jaarverslagen Rabobank | 2015 | | pagina 252