Kredietcrisis
De Rabobank Groep opereerde in 2008 in een turbulente omgeving. De hypotheekcrisis in de Verenigde
Staten escaleerde tot een mondiale kredietcrisis. De financiële markten lieten een ongekende schok-
reactie zien. Wereldwijd is het beleid van banken en andere financiële instellingen op scherp gezet.
Het nationale en internationale bankenlandschap is in hoog tempo veranderd. Ook in de reële economie
zijn de gevolgen merkbaar.
Het toezicht door de raad van commissarissen en de effectiviteit ervan zijn in 2008 als gevolg van
de financiële crisis beproefd. De raad van commissarissen heeft, na voorbereiding door het audit
compliance committee, de ontwikkelingen op de voet gevolgd. In de eerste helft van het jaar is het
audit compliance committee zeer nauw betrokken geweest bij het bewaken van de positie van de
Rabobank Groep door onder andere regelmatige en intensieve discussies te voeren met de raad van
bestuur. In dit verband werd frequent aandacht besteed aan de situatie op de financiële markten in
het algemeen, de solvabiliteits- en liquiditeitsontwikkeling van de Rabobank Groep, de effecten op de
winst-en-verliesrekening, de werking van de control- en beheersmechanismen, het concentratierisico en
het systeemrisico. De raad van commissarissen heeft de situatie grondig geanalyseerd en geconstateerd
dat door de raad van bestuur lering is getrokken uit de gebeurtenissen en dat de aangescherpte
inzichten inmiddels zijn geïncorporeerd in de organisatie. Voorbeelden hiervan zijn de beperkingen van
het balansgebruik door Rabobank International en het relateren van de bonus van medewerkers bij
bepaalde bedrijfsonderdelen aan een langere resultaatperiode.
Lokale Rabobanken
De raad van commissarissen constateert met genoegen dat de lokale Rabobanken in 2008 verdere
voortgang hebben geboekt met het programma Rabobank 2010. Met dit programma, dat nu
beschikbaar is voor alle lokale Rabobanken, wordt de klantbediening nog verder verbeterd door het
optimaliseren van de processen.
In de vergaderingen van de raad van commissarissen is de opdrachtformulering van de interne
commissie Evaluatie Bestuursmodellen uitgebreid besproken. De evaluatie richt zich op het functioneren
van het directiemodel en het partnershipmodel bij lokale Rabobanken in termen van governance-
vraagstukken, zoals collegiaal bestuur, de taken en verantwoordelijkheden van de lokale raden van
commissarissen en de verbinding van de lokale met de centrale governance, en op het functioneren van
de ledenraden. De nadruk zal liggen op de best practices van de bestuursmodellen en op eventuele
mogelijkheden ter verbetering.
Herschikking portefeuilles raad van bestuur
Op de algemene vergadering van 19 juni 2008 is afscheid genomen van de heer Ten Cate, lid van de
raad van bestuur, die per 1 juli 2008 met pensioen ging. De raad van commissarissen dankt hem voor
zijn constructieve bijdrage aan het functioneren van de raad van bestuur en roemt hem om zijn
voortrekkersrol op het gebied van duurzaamheid en in het bijzonder om het uitbreiden van de
dienstverlening aan bedrijven.
Na zorgvuldige bestudering door de raad van bestuur en de raad van commissarissen is besloten
vooralsnog geen opvolger te benoemen, maar over te gaan tot herschikking van de portefeuilles binnen
de raad van bestuur. De heer Heemskerk is per 1 juli 2008 benoemd tot voorzitter van de Managing
Board Rabobank International. Voor de overige leden van de raad van bestuur zijn de portefeuille
veranderingen relatief beperkt. Bijzonder Beheer is toegevoegd aan het takenpakket van de heer
Bruggink, terwijl de heer Moerland de verantwoordelijkheid voor MVO-vraagstukken is toebedeeld
In de portefeuilles van de heren Schat en Van Schijndel traden geen wijzigingen op. De raad van
commissarissen heeft zich intensief gebogen over de wijze waarop medio 2009, wanneer de heer
Heemskerk de pensioengerechtigde leeftijd bereikt, moet worden voorzien in het voorzitterschap en de
samenstelling van de raad van bestuur. Begin 2009 werd het besluit van de raad van commissarissen
bekendgemaakt dat de heer Moerland, na de pensionering van de heer Heemskerk, de functie van
bestuursvoorzitter zal gaan bekleden. Over de opvolging van de heer Moerland en verdere portefeuille-
verdelingen moet de raad van commissarissen nog beslissen.
Strategische ontwikkelingen
In het licht van de sterk veranderde marktomstandigheden is de toekomstige activiteitengroei van de
Rabobank Groep opnieuw beoordeeld. In 2008 is door een groepsbrede werkgroep met onder meer
vertegenwoordigers van lokale Rabobanken, dochterondernemingen, Rabobank International en
Rabobank Nederland intensief nagedacht over een actualisering van het Strategisch Kader.
86
Rabobank Groep Jaarverslag 2008
In de vergaderingen van de raad van commissarissen is hierover uitgebreid gediscussieerd, alsmede
over de financiële consequenties van de voorgestelde keuzes. De raad van commissarissen constateert
dat het geactualiseerde Strategisch Kader uitstekende kansen biedt om de Rabobank in de komende
jaren een sterke nationale en internationale marktpositie te garanderen.
De raad van commissarissen heeft tevens stilgestaan bij de activiteiten van Rabo Development.
Met het afronden van een acquisitie van een 40%-aandelenbelang in Banco Regional in Paraguay en
een 35%-belang in Banque Populaire du Rwanda heeft Rabo Development in totaal zes partnerbanken
in Tanzania, China, Zambia, Mozambique, Paraguay en Rwanda. Enkele commissarissen hebben in 2008
deelgenomen aan een studiereis met mkb-klanten naar Tanzania.
In 2008 heeft de Rabobank Groep haar belang in de Poolse Bank BGZ uitgebreid tot een meerderheids
belang en werd de verkoop van beleggersbank Alex afgerond. Met Rothschild is eind 2008 een samen
werkingsovereenkomst gesloten voor wereldwijde advisering op het gebied van fusies, overnames
en kapitaaldeelnemingen in de voedingsmiddelensector en de agrarische sector. Op het terrein van
verzekeren is de integratie van Interpolis in Eureko gerealiseerd en is het productenpalet van het
verzekeringsaanbod van lokale Rabobanken uitgebreid met zorgverzekeringen.
Het bewaken van de samenhang en de besluitvorming rond voorgenomen deelnemingen, acquisities
of desinvesteringen en van hun gevolgen voor de financiële ratio's krijgt de volle aandacht van de raad
van commissarissen.
Maatschappelijk verantwoord ondernemen
Het stemt de raad van commissarissen tevreden dat maatschappelijk verantwoord ondernemen in 2008
verder is geïntegreerd in de kredietverlening. Sectorbeleidsdocumenten voor kwetsbare sectoren als soja
en palmolie en adviezen van de interne commissie Ethiek bieden nieuwe handvatten voor de toekomst.
Gedurende het verslagjaar heeft de commissie voor coöperatieve aangelegenheden zich in een
adviserende hoedanigheid over diverse MVO-gerelateerde thema's gebogen en daarover met de raad
van bestuur van gedachten gewisseld.
Statuten en reglementen
De algemene vergadering van Rabobank Nederland heeft op 19 juni 2008 besloten tot een wijziging van
de statuten van Rabobank Nederland, verhoging van het aandelenkapitaal van Rabobank Nederland door
uitgifte van nieuwe aandelen, een wijziging van het reglement van de centrale kringvergadering en een
wijziging van het reglement van de kringen. Deze statutenwijziging en de verhoging van het aandelen
kapitaal door uitgifte van nieuwe aandelen vloeiden voort uit het rapport van een interne commissie.
Het betreft hier een modernisering van de financiële verhoudingen tussen de lokale Rabobanken en
Rabobank Nederland en een actualisering van interne regelgeving. Ook wordt hiermee de interne
transparantie bevorderd.
Goede prestaties
De mondiale kredietcrisis laat bij de Rabobank Groep en in het bijzonder bij Rabobank International,
onvermijdelijk sporen na. Fundamenteel blijft de Rabobank Groep echter goed presteren. Dit geldt
zowel voor de lokale Rabobanken als voor de groepsonderdelen. De posities in de particuliere en de
zakelijke markt zijn zelfs versterkt. Het kostenniveau bij Rabobank Nederland en bij de lokale Rabobanken
blijft wel een punt van voortdurende aandacht, evenals het belang van toevertrouwde middelen als
belangrijke bron van financiering.
De raad van commissarissen constateert met tevredenheid dat de kracht van de coöperatieve
organisatiestructuur zich in 2008 ten volle bewezen heeft. De Rabobank bleek relatief minder kwetsbaar
dan vele beursgenoteerde financiële instellingen. Ook kwam het internationale coöperatieve netwerk
van banken in actie. Zeven Europese coöperatieve banken zetten zich in om de onderlige leenmarkt
weer op gang te krijgen.
De raad van commissarissen is tevreden over de algehele gang van zaken en over de wijze waarop de
raad van bestuur de gevolgen van de wereldwijde kredietcrisis heeft weten op te vangen. De raad wil
het management en medewerkers bedanken voor hun getoonde inzet en professionele aanpak.
Utrecht, 4 maart 2009
Raad van commissarissen
87
Beheersaspecten
