w
4]
t
m
Implicaties financiële turbulentie
capitalraamwerk ontwikkeld. Binnen de Rabobank Groep is ook een uitgebreid stelsel van limieten en
controls geïmplementeerd om alle risico's te beheersen. Het risicomanagement is gebaseerd op de
volgende principes:
- Bescherming van de reputatie: voor het uitoefenen van het bankiersvak is de reputatie van wezenlijk
belang. Hier moet prudent mee worden omgegaan.
- Risicotransparantie: het in kaart brengen van alle risico's is van groot belang om goed inzicht te
hebben in de posities van de Rabobank Groep. Om de juiste commerciële afwegingen te kunnen
maken moeten de risico's zo zuiver mogelijk worden meegewogen.
- Managementverantwoordelijkheid: de diverse bedrijfsonderdelen van de Rabobank Groep zijn
verantwoordelijk voor zowel de resultaten als de risico's die voortvloeien uit de bedrijfsactiviteiten.
Risico en rendement moeten in een evenwichtige verhouding tot elkaar staan, uiteraard binnen de
risicolimieten.
- Onafhankelijke risicocontrol: dit is het gestructureerde proces van identificeren, meten, monitoren en
rapporteren van risico's. De risicocontrolafdelingen opereren onafhankelijk van de commerciële
activiteiten om de integriteit te waarborgen.
Algemeen
In het eerste halfjaar van 2008 heeft de kredietcrisis zich in volle omvang doorgezet, waarna in de tweede
helft van het jaar een scherpe verslechtering volgde. Nagenoeg alle sectoren binnen de financiële
markten worden hierdoor geraakt, evenals de bredere economie. Zo was 2008 het slechtste jaar ooit voor
de AEX, en zijn er grote zorgen om de vooruitzichten voor de wereldwijde economieën. Nationaal en
internationaal hebben overheden ingegrepen in de financiële sector door nationalisaties, kapitaalinjecties
en het verlenen van allerlei garanties. De kredietcrisis heeft niet alleen zijn effect op de reële economie,
de gevolgen ervan zijn ook zichtbaar in de marktprijzen van diverse financiële activa. Ook indien er
geen twijfels bestaan over de kredietwaardigheid van bepaalde activa, worden prijzen sterk negatief
beïnvloed door het algehele marktsentiment en doordat er op veel momenten en in veel markten nog
altijd meer verkopers dan kopers zijn. Voor een deel, 12,0 miljard euro, van de financiële activa is dan
ook geconstateerd dat er op dit moment geen actieve markt meer bestaat, waardoor ook de boekhoud
kundige verwerking is aangepast. Omdat alle financiële activa op fair value moeten worden gewaardeerd,
komt dit direct tot uitdrukking in de herwaardering van deze activa. De totale negatieve herwaardering
van de voor verkoop beschikbare financiële activaportefeuille met schuldinstrumenten, die direct in het
eigen vermogen is verantwoord, bedroeg per eind 2008 407 miljoen euro na belastingen.
Binnen Rabobank International lieten de activiteiten van Global Financial Markets een verdeeld beeld
zien. Bepaalde activiteiten hebben verliezen geleden, terwijl andere activiteiten een zeer succesvol jaar
achter de rug hebben. Mede als gevolg van de voortdurende kredietcrisis en de daaraan gekoppelde
verwachtingen zijn er in het eerste halfjaar van 2008 enkele wijzigingen doorgevoerd binnen Global
Financial Markets, waarbij met name niet-klantgerelateerde activiteiten zijn teruggebracht. Ook zijn in
het verslagjaar binnen de Rabobank Groep aanpassingsvoorstellen aan de orde gesteld voor de
actualisering van het Strategisch Kader.
Asset-Backed Commercial Paper (ABCP) conduits
In het eerste kwartaal van 2008 is een tweetal Asset Backed Commercial Paper (ABCP) structuren
- geldmarktbeleggingsvehikels met onderpand - afgebouwd, mede vanwege de introductie van de
nieuwe Basel ll-regelgeving die per 1 januari 2008 voor de Rabobank Groep van kracht is geworden.
Hierdoor is het uitstaande ABCP per eind 2008 afgenomen tot 17,5 (23,0) miljard euro, voornamelijk
voor het financieren van eigen leningen en vorderingen van klanten. Al sinds de introductie van IFRS
zijn deze structuren opgenomen in de geconsolideerde groepsbalans en ze worden daarnaast ook
meegenomen in het liquiditeitsrisicomanagement van de bank. In het vierde kwartaal is er voor een
beperkt gedeelte gebruikgemaakt van de Commercial Paper Funding Facility welke door de Amerikaanse
Federal Reserve in het leven is geroepen om de commercial-papermarkt te ondersteunen.
56
Rabobank Groep Jaarverslag 2008
Uitstaand bedrag
(in miljarden euro's) Onderliggende
Type
Programma
Oprichting
31-dec-08
portefeuille
Solvency management
Atlantis
1997
9,8
Eigen leningen
Neptune
1997
1,1
Client facilitation
Erasmus
2000
2,5
Voornamelijk vorderingen
Nieuw Amsterdam
1999
2,7
van klanten
AAA en AA Asset Backed
Securities arbitrage
Tempo
2007
1,4
Securities
Totaal 17,5
Reeds in het eerste kwartaal van 2008 zijn, door het opdrogen van de financieringsmogelijkheden voor
Structured Investment Vehicles - buitenbalansbeleggingsvehikels - de resterende activa van de SIV Tango
waarvan de Rabobank manager was, op de balans genomen. Hiermee is er een einde gekomen aan het
actieve bestaan van deze SIV. Sinds de opname is de omvang van deze portefeuille door valutaeffecten
en verkopen afgenomen tot 3,8 miljard euro per eind 2008. Voor het overige heeft de Rabobank geen
investeringen meer in SIV's.
Structured credit
Een belangrijk onderdeel in het liquiditeitsrisicomanagement van de bank is het aanhouden van een
ruime portefeuille met liquide en/of beleenbare beleggingen, die kunnen worden gebruikt om, indien
nodig, zeer snel liquiditeiten te genereren. In de handels- en beleggingsportefeuilles van de Rabobank
Groep is er een beperkte exposure op meer gestructureerde beleggingen. Dit structured-credit exposure
heeft een omvang van 9 miljard euro, die voor het overgrote deel van de allerhoogste kwaliteit is en
over een AAA-rating beschikt.
Vanwege verdere verslechtering van de Amerikaanse huizenmarkt zijn enkele daaraan gerelateerde
beleggingen, Residential Mortgage Backed Securities (RMBS'en) en Collateralized Debt Obligations (CDO's),
ten laste van het resultaat afgewaardeerd. Voor geheel 2008 betrof dit een bedrag van 418 miljoen euro
na belasting. Uit hoofde van een verstrekte liquiditeitsfaciliteit, gedeeltelijk gedekt door subprime-
gerelateerde activa, is een aanvullende voorziening getroffen van 152 miljoen euro, na belasting.
Structured credit exposure
in miljarden euro's ultimo 2008
Ratingverdeling structured credit
exposure ultimo 2008
Niet-subprime RBMS
AAA 90%
CDO/CLO en overige corporate
AA
5%
exposures
A
1%
Commercieel vastgoed
im
Lager dan A
4%
Overig ABS
ABS CDO
0,3
US subprime
0,2
Monolineverzekeraars
In een aantal gevallen zijn monolineverzekeraars de tegenpartij van credit default swaps die het krediet-
risico afdekken van bepaalde beleggingen. In de meeste gevallen zijn het solvabiliteitsdoeleinden die
de belangrijkste reden vormen voor het hebben van deze afdekkingen, niet de kredietkwaliteit van
deze beleggingen. Door verdere verslechtering van de Amerikaanse hypotheekmarkt is ook de krediet
waardigheid van deze monolineverzekeraars in 2008 verder verslechterd, wat ook tot uitdrukking is
gekomen in het verlagen van de ratings van deze instellingen. Er ontstaat tegenpartijrisico op deze
monolineverzekeraars doordat de waarde van credit default swaps met deze tegenpartijen toeneemt
omdat de fair value van de onderliggende beleggingen daalt, of doordat andere verzekerde beleggingen
tot een betalingsclaim bij deze verzekeraars kunnen leiden. In onderstaande tabel wordt hiervan een
overzicht gegeven. In het eerste halfjaar is reeds een waardeaanpassing van 245 miljoen euro na
belasting gedaan. In het tweede halfjaar is een aanvullende waardeaanpassing van 148 miljoen euro
gedaan, die door de winst-en-verliesrekening wordt geleid. Daarnaast is nog een generieke voorziening
van 260 miljoen euro na belastingen getroffen. Hierdoor resteert per eind 2008 een tegenpartijrisico
van 1.729 miljoen euro.
57
Verslag raad van bestuur
