De balans tussen
risico, rendement
en kapitaal
Rabobank Groep Jaarverslag 2002
Het vermogen of kapitaal dat de Rabobank
Groep aanhoudt is een buffer voor onverwachte
verliezen. Vermogen is per definitie schaars, dus
het is van groot belang het optimaal in te zetten.
In dat kader is mede de nieuwe regelgeving van
de toezichthouders van belang. Die sluit aan op
de wijze waarop de groep haar risico's beheerst
en in het verlengde daarvan haar vermogen
alloceert.
Aanpassingen in de Bazel-ll regelgeving
Het Bazelse Comité voor het toezicht op banken* is momenteel in
de afrondende fase van vergaande voorstellen tot herstructurering
van de solvabiliteitsrichtlijnen. Deze voorstellen moeten uiteindelijk
door de nationale toezichthouders, bij ons De Nederlandsche Bank,
worden omgezet in nationale regelgeving. Doelstelling is te komen
tot een flexibel raamwerk dat meer in lijn ligt met de interne risico
beheersing en dat in een meer genuanceerde weging van krediet
risico's resulteert. De huidige rigide bepaling van kapitaaleisen wordt
vervangen door een systematiek waarbij de werkelijke kredietrisico's
ertoe doen. In het rapportagejaar heeft de Rabobank Groep mee
gewerkt aan een wereldwijde exercitie op initiatief van het Bazelse
Comité, gericht op het vaststellen van de gevolgen van de voorlopige
voorstellen. Gegeven het traditioneel lage (krediet)risicoprofiel was
het geen verrassing dat de nieuwe kapitaaleisen voor de Rabobank
Groep duidelijk lager uitkomen dan de huidige. Naar verwachting zal
het definitieve kapitaalakkoord (Bazel II) in het najaar van 2003 wor
den vastgesteld. Inmiddels is de groep begonnen met de invoering
van de verwachte voorstellen.
Economisch kapitaal
Het kapitaalakkoord beperkt zich tot specifieke regelgeving voor
kredietrisico, marktrisico en operationeel risico. Daarnaast bepaalt het
akkoord dat banken kapitaal moeten aanhouden voor alle risico's
die ze lopen. De Rabobank Groep bepaalt de omvang van dit aan
te houden economische kapitaal met de meest geavanceerde
statistische methoden. Deze brengen de onverwachte verliezen in
kaart, onder de veronderstelling van een bepaalde graad van waar
schijnlijkheid waarmee deze verliezen zich zouden kunnen voordoen.
Omdat de Rabobank Groep de hoogste rating (AAA) wil houden,
legt ze voor zichzelf de lat hoog bij de bepaling van het economi
sche kapitaal. Want voor een hoge rating is een hoger economisch
kapitaal nodig. In 2001 is begonnen met een top-downbenadering
om het economische kapitaal te bepalen. In het verslagjaar is
begonnen met de bottom-upuitwerking van deze methode.
Vermogenspositie ruim voldoende
Behalve voor krediet- en marktrisico en operationeel risico houdt de
Rabobank Groep vermogen aan voor renterisico, landenrisico,
bedrijfsrisico en verzekeringsrisico. Het totale economische kapitaal
voor deze risico's blijft onder het feitelijk aanwezige vermogen van
de Rabobank Groep. Het kredietrisico beslaat ongeveer één derde
van het totale economische kapitaal. Hiervoor is een systematiek
opgebouwd die de vermogensbehoefte in kaart brengt, een betere
en efficiëntere risicobeoordeling mogelijk maakt, de mate van risico
diversificatie in beeld brengt en een instrument vormt voor de prijs
bepaling van verleende kredieten. Nog meer dan voorheen zal de
risicograad van de debiteur worden vertaald in het door te bereke
nen tarief. Dit tarief kan rechtstreeks worden afgeleid van het door
de bank minimaal nodig geachte rendement op het economische
kapitaal dat voor de debiteur opzij gezet moet worden.
RAROC
Als de winst van een bepaalde activiteit wordt gerelateerd aan het
daarvoor benodigde kapitaal, resulteert de RAROC: risk adjusted
return on capital. Daarmee is het instrument voorhanden om een
goede balans te vinden tussen risico, rendement en kapitaal voor
zowel de groep als haar onderdelen. Deze benadering stimuleert
de groepsonderdelen om de risico's waar mogelijk te beperken en
om zorg te dragen voor een adequate vergoeding die in de juiste
verhouding staat tot het feitelijke risico. Daarom is het ook een
onmisbaar instrument om producten tegen de juiste prijs in de
markt te zetten.
Bij de allocatie van het vermogen over de verschillende groeps
onderdelen en de onderscheiden risicocategorieën speelt naast de
geformuleerde strategie en de te behalen synergie de RAROC van
de desbetreffende activiteiten ook een rol van betekenis. Als de
becijferde RAROC achterblijft bij de geformuleerde minimaal te
behalen uitkomst, die een reflectie vormt van de kosten van het
ingezette kapitaal, wordt economische waarde vernietigd. Een betere
RAROC impliceert de creatie van economische waarde. RAROC is
een betere maatstaf voor de prestaties van de Rabobank Groep en
haar onderdelen dan het rendement op vermogen. Het voornemen
is hierover in het verslag over 2003 gegevens te publiceren. Voor de
Rabobank Groep ligt het prudent omgaan met het schaarse kapitaal
in het verlengde van haar coöperatieve missie.