Risicomanagement
56 Rabobank Groep Jaarverslag 2002
Bankieren is vooral het managen van een
veelheid van verschillende risico's. De Rabobank
Groep kiest voor een bescheiden risicoprofiel
en in het verlengde daarvan voor een gelijk
matige ontwikkeling van het financiële resultaat.
Het verslagjaar stond in het teken van het ontwikkelen en invoeren
van methodes en technieken om de verschillende risicocategorieën
naar één noemer te vertalen: economisch kapitaal. Een bank houdt
kapitaal aan om onverwachte verliezen op te vangen. Het econo
misch kapitaal geeft aan hoeveel vermogen een bank op basis van
haar risicoprofiel en de gewenste kredietwaardigheid moet aan
houden. Omdat de Rabobank Groep de hoogste'kredietwaardigheid
heeft, ligt de lat hoog.
Balans en Risico Management Commissie
De Balans en Risico Management Commissie (BRMC) is binnen de
Rabobank Groep verantwoordelijk voor het balansmanagement, het
te voeren risicobeleid, het vaststellen van de standaarden voor het
meten van risico's, de bepaling van limieten op hoofdlijnen en het
monitoren van de ontwikkelingen. De Rabobank Groep kent uitge
breide procedures voor een systematisch risicobeheer.
De Rabobank Groep wil klanten zo veel mogelijk continuïteit in de
dienstverlening aanbieden. Daartoe wordt een prudent acceptatie-
beleid gevoerd. Bovendien worden verstrekte financieringen
zorgvuldig beheerd, zodat een doorlopend inzicht bestaat in de
kredietrisico's. Van de kredietportefeuille van de Rabobank Groep
bestaat 48% uit financieringen aan particulieren. Het risico hiervan
is relatief zeer laag. Een sterk gediversificeerde portefeuille van
financieringen aan bedrijven in binnen- en buitenland vormt de
overige 52%. In het verslagjaar zijn nieuwe methoden ontwikkeld
voor de kwantificering van het kredietrisico, in samenhang met de
toekomstige geavanceerde eisen van de toezichthouder.
Kredietverliezen
De ontwikkeling van de feitelijke kredietverliezen blijkt uit het ver
loop van de waardeverandering van vorderingen in procenten van
de kredietverlening aan de private sector bij de Rabobank Groep.
Kredietrisico
Ook bij het kredietrisicobeleid staat het belang van de klant centraal.
Kredietverliezen
(in van de kredietverlening aan de private sector)
0,30%
0,25%
111 ll
1998 1999 2000 2001 2002
Het relatief hoge percentage over 1998 hangt samen met de Azië-
crisis. Zowel 2001 als 2002 toonde een vrij zwakke staat van de
wereldeconomie. Dit raakt vooral de kredietkwaliteit van het con
junctuurgevoelige wholesalebankbedrijf. Het vijfjaarsgemiddelde
van 0,23% is relatief laag. Daarin komt het gematigde risicoprofiel
van de kredietportefeuille van de Rabobank Groep tot uitdrukking.
Landenrisico
Kredieten die worden verstrekt aan partijen die gevestigd zijn in het
buitenland hebben veelal naast het gebruikelijke debiteurenrisico
ook een landenrisico. Dit wordt beheerst met behulp van een stelsel
van interne limieten en interne ratings per land. Landenrisico-
voorzieningen worden getroffen indien in een land terugbetalings
problemen dreigen, bijvoorbeeld door overheidsmaatregelen of
extreme omstandigheden.
Marktrisico
Het marktrisico betreft waardeveranderingen van de handelsporte
feuille als gevolg van wijzigingen in de rente en in de valuta- en
aandelenkoersen. Het risico wordt op dagelijkse basis berekend en
geconsolideerd, en via een verfijnd stelsel gelimiteerd. Op geconso
lideerd niveau geeft de zogenoemde Value at Risk het risico het
best weer. Deze maatstaf geeft, op basis van historische gegevens,
het maximaal mogelijke verlies onder een gegeven betrouwbaar
heidsniveau bij'normale'marktomstandigheden op dagbasis.'Event
risk'-scenario's meten de uitwerking van forse trendbreuken in de
marktontwikkelingen. Bovendien worden nog andere uit statistische
modellen afgeleide maatstaven door handelaren en door de afde
ling Risicomanagement gebruikt om de posities op elk moment
van de dag te kennen. De Value at Risk schommelde in 2002 tussen
EUR 10 (7) miljoen en EUR 15 (12) miljoen, met een gemiddelde van
EUR 13 (9) miljoen. De stijging ten opzichte van het vorige jaar komt
vooral door een nauwkeurigere registratie, het risicoprofiel nam per
saldo niet toe.
ook een structureel renterisico in haar balans. Dit renterisico vloeit
voort uit het uiteenlopen van de looptijden van uitzettingen en
middelen. Het risico op langere termijn wordt gemeten en beheerst
aan de hand van de Equity at Risk, de gevoeligheid van de markt
waarde van het vermogen voor veranderingen in de rente. Het
huidige niveau van de lange rente ligt onder dat van de afgelopen
jaren. De leningenportefeuille is in een tijd met hogere rentes opge
bouwd. Daardoor lag de marktwaarde van het eigen vermogen van
de Rabobank Groep aan het eind van 2002 duidelijk boven de
boekwaarde. De Income at Risk meet en beheerst het risico op
korte termijn. Dat is het bedrag aan rentewinst dat met een
betrouwbaarheidsgraad van 97,5% op jaarbasis maximaal'in de
waagschaal'wordt gesteld. In het verslagjaar bedroeg het'maximale
risico'zo'n 4% van het renteresultaat.
Liquiditeitsrisico
De Rabobank Groep heeft de afgelopen vijfjaar gewerkt aan een
forse diversificatie van haar fundingbasis. Door het accent te verleg
gen naar centrale banken, geldmarktfondsen, pensioenfondsen en
vermogensbeheerders is ze minder afhankelijk van middelen van
andere commerciële banken. Aan de actiefzijde van de balans is het
accent verschoven naar snel liquide te maken activa. Liquiditeits
risico is een organisatiebrede aangelegenheid en wordt gemanaged
door Group Treasury
Operationeel risico
Het operationele risico betreft directe of indirecte verliezen uit
hoofde van onjuist gehanteerde of tekortschietende processen en
systemen, foutief handelende mensen of externe gebeurtenissen.
Centraal uitgangspunt is dat het management van de onderscheiden
eenheden binnen de Rabobank Groep verantwoordelijk is voor de
ontwikkeling van beleid, processen en procedures voor het beheer
sen van operationeel risico. Als hulpmiddel zijn vanuit Rabobank
Nederland geavanceerde instrumenten aan lokale Rabobanken ter
beschikking gesteld.
Assurantierisico
Bij Interpolis is het risicobeheer met name gericht op het assurantie
risico. Door middel van de daarvoor geëigende technieken worden
de risico's van (nieuwe) producten ingeschat en wordt de ontwikke
ling van het risico gevolgd. Daarmee wordt ook bewaakt dat met
voldoende zekerheid aan toekomstige verplichtingen kan worden
voldaan en dat calamiteiten financieel kunnen worden opgevangen.
Een verzekeringsmaatschappij als Interpolis houdt in haar beleid
sterk rekening met mogelijke rampscenario's.
Renterisico
Naast het marktrisico in de handelsomgeving loopt de Rabobank