Bankieren is in essentie het beheersen van risico's. De
risico's houden in hoofdzaak verband met de prijsvorming
op financiële markten, de gegoedheid van debiteuren,
de beschikbaarstelling van liquiditeit door crediteuren
en de kwaliteit van processen, mensen of systemen.
60 Rabobank Groep Jaarverslag 2000
RISICOMANAGEMENT^
De Rabobank Groep kiest voor
een bescheiden risicoprofiel. In het
verlengde daarvan is sprake van
uitgebreide procedures voor een
systematisch risicobeheer. De risi
cocultuur wordt gekenmerkt door
zorgvuldigheid en professionaliteit.
Economisch kapitaal
Het kapitaal (vermogen) dat banken minimaal
dienen aan te houden wordt bepaald door zeer
grofmazige regelgeving. In Bazel bereiden toe
zichthouders thans, met inbreng van banken uit
de verschillende landen, een nieuw kapitaal
akkoord voor. De hoofdlijn daarvan is dat ban
ken in eerste aanleg zelf bepalen hoeveel ver
mogen ze dienen aan te houden. Dit vermogen
dient gebaseerd te zijn op de risico's die de
bank loopt, uitgaande van een bepaalde waar
schijnlijkheidsgraad. De belangrijkste risico's
(kredietrisico, marktrisico, renterisico en opera
tioneel risico) worden in deze benadering onder
de ene noemer van economisch kapitaal
gebracht. Een euro aan vermogen, opzijgezet
voor kredietrisico, is in deze systematiek vol
strekt vergelijkbaar met een euro aan vermogen,
dat is gealloceerd voor operationeel risico.
Risk adjusted return on capital
De omvang van het economisch kapitaal vormt
de basis voor de berekening van de RAROC:
risk adjusted return on capital. De RAROC
wordt bepaald door de winst, gemaakt met een
bepaalde activiteit, te relateren aan het daar
voor benodigde economisch kapitaal. De
RAROC maakt het mogelijk een goede balans
te bewaren tussen risico, rendement en kapitaal
voor zowel de Rabobank Groep als haar onder
delen. De RAROC-benadering stimuleert de
afzonderlijke bedrijfsonderdelen risico's waar
mogelijk te beperken of alleen daar aan te
gaan, waar sprake is van evenredige baten.
Daarmee is RAROC ook een onmisbaar instru
ment om producten tegen de juiste prijs in de
markt te zetten.
Ook afgezien van de eisen van de toezichthouder
is de RAROC-benadering een passend instru
ment voor een adequate besturing van de
Rabobank Groep.
Binnen de groep is in het verslagjaar veel tijd
en energie gestoken in het leveren van bijdragen
aan de discussie over voorstellen voor het nieuwe
kapitaalakkoord. Bovendien zijn voorbereidingen
in volle gang om te kunnen beschikken over de
geavanceerde methoden die dit akkoord met
ingang van het jaar 2004 toestaat.
Group Treasury
Mede in samenhang met het bepalen van de
RAROC is in het verslagjaar besloten tot de
vorming van een Group Treasury. Deze eenheid
is per 1 januari 2001 gestart. De Group
Treasury staat in dienst van de Rabobank
Groep en haar eenheden. Centraal in de Group
Treasury staat de zogeheten clearing-house-
functie voor de allocatie van de schaarse finan
ciële hulpbronnen binnen de groep. Met behulp
van een systeem van verrekenprijzen worden
Risicomanagement 6i
alle groepsonderdelen, gegeven hun specifieke
karakteristieken, onder een vergelijkbare noe
mer geplaatst en beoordeeld. Dit resulteert in
een marktconforme wijze van opereren binnen
de Rabobank Groep. Daarbij ligt de nadruk op
optimalisatie van de inzet van de middelen met
zo veel mogelijk behoud van de autonomie van
de onderscheiden eenheden. Hierdoor wordt de
transparantie sterk vergroot.
Verschillende risicocategorieën
In het vervolg wordt nader ingegaan op de
onderscheiden risicocategorieën van het bank
en verzekeringsbedrijf. Op groepsniveau is de
Balans en Risico Management Commissie
(BRMC) verantwoordelijk voor het te voeren
risicobeleid, het vaststellen van standaarden
voor het meten van risico's, de bepaling van
limieten op hoofdlijnen en het monitoren van
de ontwikkelingen. Voorzitter van de commis
sie is het lid van de hoofddirectie dat verant
woordelijk is voor de financiële gang van zaken
en het risicobeheer.
Kredietrisico
Het kredietrisicobeleid wordt gekenmerkt door
een verfijnd stelsel van beslissingsbevoegdheden
en procedures. Onafhankelijke eenheden houden
zich bezig met risicobeoordeling.
In het verslagjaar is met behulp van statistische
technieken gewerkt aan het verder verbeteren
van interne systemen voor de waardering
('rating') van kredieten. Daardoor werd de
voorspelbaarheid van té verwachten verliezen
op verstrekte financieringen vergroot. In het
verlengde daarvan zullen ook de onverwachte
verliezen gekwantificeerd worden. Deze vormen
de basis voor het aan te houden economische
kapitaal uit hoofde van het kredietrisico. Op
die manier ontstaat een veel betere weerspiege
ling van de risico's dan thans nog het geval is.
Hoge kwaliteit kredietportefeuille
De kredietportefeuille van de Rabobank Groep
is van relatief hoge kwaliteit. Het langjarig
gemiddelde van de verliezen op de kredietpor
tefeuille (met een relatief zwaardere weging
voor de meest recente jaren) bedraagt 0,20%
(0,22%) van het nominaal uitstaande bedrag.
De fors gegroeide woninghypothekenportefeuille,
die goed is voor 43% van de totale kredieten
aan de private sector, wordt gekenmerkt door
een bijzonder laag risicoprofiel. De 'loan to
value ratio' (de verhouding tussen het hypothe
caire leningenbestand en de waarde van de gefi
nancierde huizen) bedroeg in 2000 ongeveer
50%.
Landenrisico
Kredieten aan partijen die gevestigd zijn in het
buitenland brengen, naast het gebruikelijke
debiteurenrisico, tevens landenrisico mee. De
beheersing daarvan vindt plaats op basis van
een stelsel van interne limieten en van interne
ratings per land. Binnen dat stelsel worden ver
laagde wegingen gehanteerd voor financierings-
vormen waarbij het landenrisico lager is dan
bij andere financieringsproducten. Aanvullende
landenrisicovoorzieningen worden getroffen
indien en voorzover door overheidsmaatregelen
of door extreme omstandigheden in een land
terugbetalingsproblemen dreigen. In het ver
slagjaar bedroeg het nettolandenrisico op niet-
OESO-landen (vóór voorzieningen) 4,5 mil
jard. Dat is 1,3% van het balanstotaal. De
voorzieningen voor economisch landenrisico
bedroegen 24% van het totaal aan voorzienin
gen voor debitcurenrisico's.
Marktrisico
Het marktrisico betreft de waardeveranderingen
van de handelsportefeuille als gevolg van wijzi
gingen in de rente en in de valuta- en aandelen
koersen. Dit wordt berekend op basis van cen
traal ontwikkelde risicomodellen en systemen
die door De Nederlandsche Bank zijn beoor
deeld en geaccepteerd. De risicomaatstaf 'value
at risk' geeft, op basis van historische gegevens,
het maximaal mogelijke verlies aan dat de
Rabobank Groep op één dag kan lijden met een
97,5% waarschijnlijkheid. De 'value at risk',
geconsolideerd over alle handelsportefeuilles,
schommelde in 2000 tussen 3 (3) miljoen en
11 (9) miljoen, met een gemiddelde van 6
(5) miljoen.
