Risicomanagement 67
66 Rabobank Groep Jaarverslag 1999
Marktrisico
modellen
uitgebreid
In het verslagjaar werd
specifiek aandacht
besteed aan uitbrei
ding van de markt
risicomodellen met kre
dietrisico. Dit betreft
zowel de waardeveran
dering van de krediet
waardigheid van de
uitgever van verhan
deld papier, als de
mogelijkheid van het
niet nakomen van zijn
verplichtingen.
Marktrisico
Het marktrisico betreft de waardeveranderin
gen van de handelsportefeuille als gevolg van
wijzigingen in de rente en in de valuta- en aan
delenkoersen. Dagelijks wordt het topmanage
ment geïnformeerd over het wereldwijde risico
profiel.
De marktrisico's van de Rabobank worden
berekend op basis van centraal ontwikkelde
risicomodellen en systemen, die door De
Nederlandsche Bank zijn beoordeeld en geac
cepteerd.
De marktrisicomodellen zijn deels gebaseerd op
statistische inschattingen van de waardeschom
melingen van de diverse deelportefeuilles van
de bank. Deze risicomaatstaf, de zogenaamde
Value at Risk, beschrijft op basis van histori
sche gegevens, het maximaal mogelijke verlies
dat de Rabobank kan lijden met een bepaalde
waarschijnlijkheid binnen een bepaalde korte
periode (één tot tien dagen).
De Value at Risk, geconsolideerd over alle han
delsportefeuilles, schommelde in 1999 tussen
3 (5,5) miljoen en 9 (11) miljoen, met een
gemiddelde van 5 miljoen. Dit impliceert een
vermindering van de toch al bescheiden markt
risico's van 1998.
Event Risk Management
De uitwerking van forse trendbreuken in
marktontwikkelingen op de waarde van de por
tefeuille van de Rabobank wordt in het kader
van het 'Event Risk Management' aan het top
management gerapporteerd. Waar nodig wordt
bijgestuurd in posities die in geval van dergelij
ke eventualiteiten een onacceptabel groot ver
lies zouden opleveren. In het verslagjaar is dit
Event Risk Management uitgebreid tot op indi
vidueel portefeuilleniveau.
Renterisico
Ook in de niet-handelsomgeving vergt het
monitoren en beheersen van marktrisico's
voortdurende aandacht. Dit betreft met name
het renterisico, dat voortvloeit uit het uiteenlo
pen van de rentefixatieperiode van uitzettingen
en middelen. Het risico op langere termijn
wordt gemeten en beheerst aan de hand van
Equity at Risk. Dat is de gevoeligheid van de
marktwaarde van het vermogen voor verande
ringen in de rente. Het risico op korte termijn
wordt gemeten en beheerst aan de hand van het
begrip Income at Risk. Dat is het bedrag aan
rentewinst dat met een betrouwbaarheidsgraad
van 97,5% op jaarbasis maximaal 'in de waag
schaal' wordt gesteld. In 1999 werd uitgegaan
van een maximale stijging van de onderschei
den rentetypen met 1,5 tot 1,75%-punt. In het
verslagjaar bedroeg het aan de hand daarvan
becijferde 'maximale risico' circa 5% van de
rentewinst.
Kredietrisico
Het kredietrisicobeleid wordt gekenmerkt door
een verfijnd stelsel van beslissingsbevoegdheden
en procedures. De kredietportefeuille van de
Rabobank kent een relatief laag risicoprofiel.
Het langjarige gemiddelde van de verliezen op
de kredietportefeuille (met een relatief zwaar
dere weging voor de meest recente jaren)
bedraagt 0,22% van het nominaal uitstaande
bedrag.
In het verslagjaar is ruim aandacht besteed aan
het verbeteren van interne systemen voor
managementinformatie. Beoogd wordt de
intern gehanteerde schema's voor waardering
('rating') van kredieten zodanig aan te passen
dat ze ook geschikt zijn voor de bepaling van
het minimaal benodigde kapitaal volgens de
verwachte regels van het bancaire toezicht.
Aldus zal het minimaal aan te houden kapitaal
uit hoofde van kredietrisico een betere weer
spiegeling vormen van de feitelijk gelopen risi
co's dan thans nog het geval is.
Liquiditeitsrisico
Het liquiditeitsrisico betreft het risico dat de
bank niet kan voldoen aan haar verplichtingen
uit hoofde van opgevraagde gelden. De
Rabobank voldoet ruimschoots aan de daartoe
geldende regelgeving van De Nederlandsche
Bank. Voor het managen van het liquiditeits
risico is bovendien intern een systematiek
ontwikkeld die mede dient ter ondersteuning
van de besluitvorming over de (termijnen van
de) middelen die de Rabobank Groep op de
professionele markten aantrekt.
In het verslagjaar is speciale aandacht gegeven
aan de mogelijke consequenties van de millen
niumwisseling. Daartoe werd uit voorzorg een
specifieke portefeuille opgebouwd die in geval
van liquiditeitsschaarste had kunnen worden
ingezet. Deze voorzorgsmaatregel hoefde uit
eindelijk gelukkig niet te worden geëffectueerd.
Operationeel risico
Het operationele risico wordt wel beschouwd
als een 'restrisico', alles wat geen markt-, rente-
of kredietrisico is. Binnen een positievere
definiëring gaat het om het risico van directe of
indirecte verliezen uit hoofde van onjuist
gehanteerde of tekortschietende processen,
mensen en systemen.
De beheersing van het operationele risico is
primair een verantwoordelijkheid van het lijn
management. Binnen de Rabobank Groep
wordt een nadere aanpak voorbereid die
gericht is op een grotere bewustwording en
daarmee op terugdringing van operationele
risico's aan de hand van eigen beoordelingen
van de risico's en de beheersing daarvan ('self
assessments'). Voorts zullen op meer systemati
sche gebeurtenissen worden geregistreerd met
het oog op de noodzakelijke kwantificering van
de mate van operationeel risico.
Thon Huijser, Rabobank International
"Rabobank International is in Indonesië onder meer actief als financier van
de palmolie-industrie. Juist deze sector trok in 1999 de aandacht van de hele
wereld door enorme illegale bosbranden ter ontginning van tropisch regen
woud en verhalen over schending van mensenrechten. Milieudefensie en
Greenpeace vroegen de Rabobank om een toelichting op haar aanwezigheid
in deze sector. We willen daar heel duidelijk over zijn.
Wij financieren alleen projecten die voldoen aan de milieurichtlijnen van de
Wereldbank. Daar zien we ook nadrukkelijk op toe. Dat doen we of zelf door
ons ter plekke op de hoogte te stellen, of door het inschakelen van speciale
bureaus, zoals bijvoorbeeld het Franse CIRAD (Centre de Coopération
Internationale en recherche Agronomique pour Ie Développement). Ondanks
de negatieve berichten rond sommige palmolieplantages willen we in deze
sector actief blijven.
Met name de plantages die in het kader van het zogenaamde 'plasma
programma' van de Indonesische regering zijn gestart, spreken ons aan. Dit
programma houdt in dat 50% van de grond van nieuw aangelegde planta
ges eigendom wordt van de lokale bevolking. Het plantagebedrijf verplicht
zich er ook toe de palmolieproductie van de lokale bevolking tegen een
vaste prijs af te nemen.
De praktijk leert dat dit programma een basis vormt voor verdere ontwikke
ling en welvaart. Het is bijzonder jammer, dat de Indonesische regering op dit
moment onvoldoende fondsen beschikbaar heeft voor dit programma.
Wellicht kan de Wereldbank hier een aanvullende rol spelen. Een nuttige rol
zie ik ook voor de Indonesische milieubeweging, die samen met de
Indonesische regering uniforme eisen zou kunnen formuleren die zouden
moeten gelden ten aanzien van oliepalmplantages."