Internationale en
nationale economie
Ons land kende in 1990 een alleszins
bevredigende economische vooruit
gang. Buiten de landsgrenzen
voltrokken zich ontwikkelingen
die zowel positieve verwachtingen
als zorg opriepen.
INTERNATIONALE OMGEVING
Het internationale aanzien van 1990
werd gedomineerd door een aantal
politieke gebeurtenissen, die naar ver
wachting ook in de nabije toekomst hun
sporen zullen trekken in het economi
sche landschap. Allereerst waren er de
omwentelingen in Oost-Europa. Nadat
de politieke systemen zich in de loop van
1989 in vrijwel alle betrokken landen
hadden ontdaan van de ketens van de
centraal geleide stelsels, werd 1990 het
jaar van het begin van de economische
hervormingen. Het werd daarbij steeds
duidelijker, dat de economische ontwik
keling in deze landen dermate achter liep
bij die in het Westen, dat de noodzakelij
ke veranderingen met aanzienlijke pijn
en moeite gepaard zullen gaan. Een bij
zondere positie neemt het voormalige
Oost-Duitsland hierbij in. De kosten die
de economische verbouwing van dit
gebied met zich meebrengt, kunnen in
belangrijke mate worden gedragen door
de Duitse overheid.
Een tweede ingrijpende gebeurtenis was
de Iraakse inval in Koeweit. Deze leidde
aanvankelijk tot een aanzienlijke stijging
van de olieprijzen en tot een klimaat van
onzekerheid, met negatieve uitstralings
effecten op de internationale conjunc
tuur.
Al met al vertraagde de reële groei van
de wereldeconomie tot een bescheiden
2%. Binnen de groep van industrielan
den deed de relatief sterkste vertraging
zich voor in de Verenigde Staten, waar
zelfs gevreesd werd voor een recessie.
Wel bleef de exportsector daar zeer
dynamisch, mede onder invloed van de
fors in waarde gedaalde dollar, die tegen
het einde van het jaar zelfs op histori
sche dieptepunten belandde.
Ook in Japan trad een groeivertraging
op. In dit land bestond een zekere onge
rustheid, dat de uitbundige monetaire
groei van de voorgaande jaren een toe
neming van de inflatie zou veroorzaken.
Het verkrappende monetaire beleid, dat
daarom in het afgelopen jaar werd
gevoerd, leidde tot een aanzienlijke stij
ging van de rentestanden. Dat ging,
Onzekerheid over
het verloop van de olie
prijzen had negatieve
effecten op de inter
nationale conjunctuur.
mede door andere oorzaken, gepaard
met forse koersdalingen op de Japanse
aandelenbeurs.
In de meeste landen van Europa zwakte
de conjunctuur af. De uitzondering hier
bij vormde Duitsland, waar zich onder
invloed van de bestedingen voor de een
wording een versnelling van de econo
mische groei voordeed. Voor de EG als
geheel werd een op zichzelf tevreden
stellend groeicijfer van zo'n 3% geboekt.
Overigens blijkt, net als in de afgelopen
jaren, de groei nog steeds belangrijk te
worden ondersteund door de Europese
integratie, die het bedrijfsleven dwingt
tot investeringen om zo te profiteren van
de kansen die één Europese markt biedt.
Hoewel de economische hervormingen
in Oost-Europa in het afgelopen jaar
vaak in het middelpunt van de belang
stelling stonden, hebben ook buiten
Europa ingrijpende hervormingen
plaatsgehad. In Latijns Amerika lijken
zich veranderingen voor te doen, die de
sterk dirigistisch ingestelde economieën
verfrissen. Dat houdt, zij het nog aarze
lend, de belofte in van het begin van het
oplossen van de schuldenproblematiek.
Landen als Chili en Mexico geven daarbij
het voorbeeld, maar ook in Argentinië en
Brazilië hebben de democratisch geko
zen regeringsleiders hun naam gegeven
aan plannen, die erop gericht zijn om
deze landen weer volwaardig te laten
deelnemen in de wereldeconomie.
Door de omwentelingen
in Oost-Europa is niet
alleen de politieke maar
ook de economische
landkaart sterk veranderd.
Net als in Oost-Europa zullen dit echter
geen pijnloze processen zijn.
NEDERLANDSE ECONOMIE
Na de bevredigende economische ont
wikkeling in de tweede helft van de jaren
tachtig, kende Nederland ook in 1990
een alleszins sterke conjunctuur, breed
gedragen door alle bestedingscatego
rieën met uitzondering van de woning
bouw.
De koopkracht ontwikkelde zich gunstig,
mede dankzij tariefsverlagingen in het
kader van hervorming van het belasting
stelsel. Daardoor kon de consumptie van
gezinnen met ruim 3,5% in volume
groeien, terwijl ook de gezinsbesparin
gen aantrokken. De uitvoer ondervond in
de loop van het jaar toenemende hinder
van de in waarde dalende dollar.
Anderzijds konden exporteurs profiteren
van de sterke economische groei in
(West)Duitsland. De investeringen in
bedrijven lieten voor het achtste achter
eenvolgende jaar een stijging zien. Dit is
te danken aan de geleidelijk sterk verbe
terde vermogensverhoudingen, een
gemiddeld gunstig rentabiliteitsniveau
en goede afzetverwachtingen. Boven
dien nemen investeringen voor het
milieu een steeds belangrijker plaats in
Het bruto nationaal produkt in ons land
groeide in 1990 reëel met 3%. Het pro-
duktievolume van bedrijven (ongerekend
de energiesector) kwam 4% hoger uit.
Hiermee is de expansie van 1989 geë
venaard en moet worden teruggegaan