De milieuproblematiek
vraagt continue waak
zaamheid èn omvangrijke
investeringen van het
bedrijfsleven en de over-
Deze beweging is nog steeds niet vol
tooid en zal ook in de komende jaren de
bedrijvigheid positief beïnvloeden.
NEDERLANDSE ECONOMIE
De hoogconjunctuur aan het eind van
duktiecapaciteit was zo hoog, dat deze
in de loop van het jaar allengs beperkin
gen oplegde aan het mogelijke tempo
van de produktiegroei. De binnenlandse
consumptie nam in 1989 toe met 3,5%,
het hoogste stijgingspercentage van het
afgelopen decennium. Dat gold ook
voor het bruto nationaal produkt, dat
met ruim 4% groeide.
De forse produktiegroei leidde vorig jaar
tot een toeneming van de werkgelegen
heid met bijna 100.000 en een daling
van de werkloosheid tot circa 390.000
personen. Het financieringstekort van
het Rijk kwam onder de 6%, overeen
komstig de doelstellingen van het kabi
net. Belastingmeevallers dankzij de
hoger dan verwachte economische
groei werden gebruikt voor het opvan
gen van omvangrijke tegenvallers bij de
overheidsuitgaven. Nederland kent
thans de laagste inflatie van alle
de jaren tachtig stond in scherp contrast Europese landen. De gematigde loon-
met de teruglopende economische acti- ontwikkeling, de verlaging van de BTW-
viteit aan het begin van dat decennium. tarieven begin 1989 en de krachtige
In de tussenliggende periode zijn in ons
land goede vorderingen gemaakt met
het verbeteren van de internationale
concurrentiepositie. De Nederlandse
economie heeft dan ook volop kunnen
meeprofiteren van de groeiversnelling
die zich in de wereldeconomie voor
deed.
Naast de export fungeerden in 1989 ook
de investeringen als motor voor de ver
snelling van de economische vooruit
gang. De bezettingsgraad van de pro-
ECONOMISCHE KERNGEGEVENS IN NEDERLAND (1980 1989)
Volume (mutaties per jaar in
1980-1983
1984-1988
1989
Goederenuitvoer
1,5
5,5
5,5
Particuliere consumptie
-0,8
2,1
3,5
Bedrijfsinvesteringen
6,5
(exclusief woningen)
-3,6
8,2
Bruto nationaal produkt
0,1
2,3
4,3
Prijspeil gezinsconsumptie
5,5
1,2
1,1
Niveaus
1980
1984
1989
Werkloosheid (x 1000 personen)
325
822
**390
Saldo lopende rekening (x f mrd)
-5,2
16,7
15,0
Financieringstekort Rijk n.i.)
5,6
9,0
5,9
positie van de gulden speelden daarbij
een belangrijke rol.
De gunstige economische ontwikkeling
ging gepaard met een toegenomen
winstgevendheid en een versterkte sol
vabiliteitspositie van het bedrijfsleven.
Herstructurering van ondernemingsacti
viteiten op basis van het opnieuw door
denken van doelstellingen, het definië
ren van kernactiviteiten, internationali
satie en decentralisatie van de organisa
tie, leidden in veel gevallen tot fusies en
overnames van bedrijven of delen
ervan.
Het regeerakkoord van de nieuw aange
treden coalitie van CDA en PvdA legt in
inkomensontwikkeling en minder op
lastenverlichting. Omvangrijke investe
ringen worden voorzien met het oog op
de ernstige milieuproblematiek.
Begin december formuleerden het kabi
net en de centrale organisaties van
werkgevers en werknemers een
gemeenschappelijk beleidskader voor
tige en duurzame groei.
Bron Centraal Bureau voor de Statistiek en Centraal Planbureau
Voorlopige cijfers
Nieuwe werkloosheidscijfers met ingang van 1989
16
VOLUME ONTWIKKELING VAN BESTEDINGEN EN PRODUKTIE (1980=100.
150
130
120
1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989
Uitvoer Bruto nationaal produkt - Consumptie Investeringen
Voor het realiseren daarvan werd een
beheerste loonontwikkeling essentieel
geacht.
Per 1 januari 1990 zijn omvangrijke wij
zigingen in het stelsel en de tarieven
van de loon- en inkomstenbelasting
ingevoerd, die aanvankelijk vooral een
vereenvoudiging van het belastingstel
sel beoogden. Vooruitlopend hierop
werd medio 1989 de aftrekbaarheid van
een aantal zogenaamde gemengde kos
ten op de fiscale winst van ondernemin
gen beperkt.
FINANCIËLE MARKTEN
Ook in 1989 vertoonde de dollar weinig
koersvastheid. Ondanks de omvangrijke
tekorten op de Amerikaanse overheids
begroting en lopende rekening van de
betalingsbalans, steeg de waarde van
de dollar van bijna f 2,- aan het begin
van 1989 naar f 2,30 medio van het jaar.
Deze ontwikkeling hing samen met de
aanvankelijk krachtige economische
groei in de Verenigde Staten en de
- door monetaire verkrapping - daarmee
gepaard gaande rentestijging. Later
zorgden groeivertraging en monetaire
verruiming in de Verenigde Staten - bij
nog stijgende korte rentes in Europa -
ervoor, dat de Amerikaanse munt haar
aantrekkingskracht verloor. Daarbij
speelden ook interventies van centrale
banken een rol. Ultimo 1989 bedroeg de
koers van de Amerikaanse dollar ruim
f 1,90.
Aan het eind van het jaar was de koers
daling van de dollar vooral de keerzijde
van een sterkere Duitse mark.
Deze laatste won aan kracht, omdat
werd verwacht dat de politieke omwen
teling in Oost-Europa en de daaruit
voortvloeiende economische liberalise
ring vooral gunstige effecten op de
Westduitse economie zouden hebben.
Daardoor ontstonden enige spanningen
in het Europese Monetaire Stelsel.
Onder invloed van toenemende vrees
voor inflatie was al vanaf medio 1988 in
veel landen sprake van een verkrapping
van het monetaire beleid. In Europa
werd, onder aanvoering van West-
Duitsland, dit beleid in 1989 onverkort
voortgezet. Dat leidde ook in ons land
tot een sterke stijging van de geldmarkt
rente tot 8,5% aan het eind van het jaar.
De Nederlandsche Bank verhoogde haar
officiële tarieven vier maal. De kapitaal
marktrente steeg minder snel dan de
rente op de geldmarkt. Dit hing samen
met het vertrouwen dat beleggers had
den in het streven van centrale banken
om de inflatie te bedwingen. Per saldo
ontstond aanvankelijk een vlakke en
later een omgekeerde rentestructuur.
Een dergelijke situatie heeft onder meer
als nadeel, dat hieruit impulsen kunnen
voortvloeien voor een vergroting van de
liquiditeitenmassa, omdat verschuivin
gen optreden van langer lopende beleg
gingen naar hoger renderende korte uit
zettingen.
17
