De produktiegroei
industrie bedroeg
5 1/2%, de winstei
ondergingen een
lijke verbetering
De groothandelsinvesteringen hebben
in 1989 naar schatting ruim f 5 miljard
bedragen. De investeringsgroei blijft al
enkele jaren achter bij de omzetgroei,
hetgeen verband houdt met het feit dat
dankzij efficiencyverbetering (met name
als gevolg van automatisering en verbe
tering van de logistiek) steeds minder
mensen en middelen nodig zijn om de
goederenstroom voort te stuwen.
Detailhandel
De consumptieve bestedingen toonden
in 1989, na de geringe stijging in het
voorgaande jaar, een verdere groei. De
bestedingen bij de detailhandel volgden
dit patroon. Bij de voedings- en genot
middelen nam de omzet in reële termen
weer toe. Het grootwinkelbedrijf wist
hiervan het meest te profiteren.
De bestedingen in de detailhandel aan
duurzame en overige consumptiegoede
ren stegen opnieuw flink. Dit kwam in
de resultaten van de detailhandel tot uit
drukking. De detailhandel in kleding en
schoeisel bleef achter bij het gunstige
algemene beeld. In de detailhandel in
duurzame en overige consumptiegoede
ren kon het midden- en kleinbedrijf zich
Ook de postorderbedrijven hadden een
lager dan gemiddeld omzetverloop.
Industrie
De produktiegroei van de industrie
bedroeg in 1989 5,5% en overtrof daar
mee die van het voorgaande jaar. De
bezettingsgraad bevond zich op een
zeer hoog niveau. Het forse groeicijfer
kon vooral worden behaald door de gro
te stijging van de export van industriële
produkten, hetgeen mede mogelijk was
door de toeneming van de wereldhan
del. Vooral de chemie, de basismetaal
en de machine-industrie wisten hiervan
te profiteren.
De bestedingen aan industriële produk
ten op de binnenlandse markt bleven
hierbij duidelijk achter. Ook de bedrijfs
investeringen (exclusief schepen en
vliegtuigen) kwamen op een lager groei
tempo uit.
De Nederlandse industrie verliest nu
reeds enige jaren terrein op de binnen
landse markten. De stijging van het
uitvoervolume bood daarvoor in het
verslagjaar echter voldoende compen
satie. Het industriële midden- en klein
bedrijf bleef iets achter bij de algemene
ontwikkeling. De afzet van het midden-
en kleinbedrijf gaat voor een aanzienlijk
geringer deel de grens over dan die van
het grootbedrijf. Daardoor kon het mid
den- en kleinbedrijf minder profiteren
van de hoge exportcijfers. Wel neemt
het belang van de export in de totale
afzet toe. De winsten ondergingen een
aanzienlijke verbetering.
Bouw
De bouwnijverheid als totaal toonde in
1989 wederom een gunstige ontwikke
ling van de produktie. Hoewel er binnen
de woningbouw een sterke terugval was
te constateren van de bouw van zowel
premiehuur- als van premie-A-koopwo-
ningen, zorgde de forse groei van de
vrije sectorbouw voor een gunstig
beeld.
De utiliteitsbouw kreeg met name door
de groei van de opdrachten van de
marktsector een impuls. Een gunstige
ontwikkeling kon worden waargenomen
voor de bedrijven in de grond-, water-
goed handhaven in de concurrentieslag en wegenbouw. Zij profiteerden van de
met het grootbedrijf. Het wist zijn markt- stijging van overheidsinvesteringen in
aandeel zelfs nog iets te vergroten, infrastructurele werken,
mede doordat de omzetontwikkeling bij
de warenhuizen wederom achterbleef.
De sector milieutechnolo
gie zal oplossingen moe
ten aandragen in de
j bestrijding van schadelij
ke emissies,
i Foto: een mobiele
proefinstallatie bij een
opdrachtgever.
Dienstverlening
De dienstverlening geeft min of meer
trendmatig een relatief hoog groeitem
po te zien. Zo zijn bij de produktie van
tertiaire diensten stijgingspercentages
van 4 a 5 per jaar geen uitzondering.
Deze forse afzetgroei wordt voor een
belangrijk deel verklaard door een pro
ces van specialisering en voortschrij
dende arbeidsverdeling. Een groot aan
tal activiteiten met diensten-karakteris-
tieken, die voorheen in andere sectoren
van de economie plaatsvonden, wordt
tegenwoordig van de tertiaire sector
betrokken. Een en ander wordt gestimu
leerd door technologische ontwikkelin
gen (onder andere informatisering) en
veranderingen in de organisatie van
bedrijven, zoals de grotere nadruk op de
primaire taak van ondernemingen en
meer aandacht voor logistiek. Binnen de
zakelijke dienstensector deden vooral de
vervoers- en communicatiebedrijven in
het verslagjaar goede zaken.
Niet alleen de afzetgroei, maar ook fac
toren zoals het groeiende belang van
logistiek, een verdere toeneming van de
bedrijfs- en produktieconcentratie als
mede omvangrijke projecten in zee- en
luchtvaart en het openbaar vervoer kun
nen als oorzaken van een flinke investe
ringsgeneigdheid worden genoemd.
Ook de op de consument gerichte per
soonlijke dienstverlening gaf in 1989
een gunstige afzetontwikkeling te zien.
De extra ruimte in het besteedbaar inko
men manifesteerde zich onder meer in
dergelijke uitgaven. De bruto toege
voegde waarde van de dienstensector
(exclusief handel, woningbezit, bank- en
verzekeringswezen en de kwartaire sec
tor) nam in 1989 met ongeveer 5% toe
tot bijna f 73 miljard.
De kwartaire dienstverlening toont een
aanmerkelijk bescheidener groeipad. In
deze sector, die wordt gedomineerd
door de medische diensten, nam de
bruto toegevoegde waarde in 1989
slechts fractioneel toe.
Rabobank Garantiefonds
De invoering van de Regeling
Borgstelling MKB-kredieten 1988 heeft
in het verslagjaar overeenkomstig de
verwachtingen geleid tot een zeer aan
zienlijke teruggang van het aantal
garantie-aanvragen bij de Stichting
Garantiefonds Rabobanken. Uiteindelijk
werden door de Regionale
Beoordelingscommissies in totaal 226
(648) aanvragen goedgekeurd en wer
den garantieverklaringen afgegeven tot
een bedrag van f 16,4 (29,4) miljoen. De
hiermee corresponderende totale finan
ciering beliep f 193,2 (222,8) miljoen.
Door de plaatselijke Rabobanken werd
in 1989 daadwerkelijk voor een bedrag
van f 13,8 (23,8) miljoen aan achterge
stelde leningen verstrekt. Hiervan had
59% betrekking op de agrarische sector
en 41% op bedrijven in de sector van de
handel, nijverheid en industrie. Het tota
le bedrag van de garantiestelling door
de Stichting beliep ultimo 1989 f 81 (76)
miljoen.
Woningmarkt
Op de markt voor koopwoningen mani
festeerde zich in 1989 een voortgezette
groei. Het aantal transacties nam licht
toe en de prijzen liepen, althans gemid
deld, verder op. Voor een deel was dit
laatste het gevolg van een toenemende
vraag naar kwalitatief betere, dus duur
dere woningen, waardoor dit marktseg
ment krapper werd.
