De glastuinbouw boekte
over het algemeen bevre
digende resultaten.
Biologische gewasbe
scherming heeft er een
eigen plaats verworven
Boven: een kaartje met
sluipwespen in 'popvorm'.
Onder: een sluipwesp,
ware grootte 0,6 mm.
Uitzicht op een structurele verbetering
van de situatie in de akkerbouw lijkt
vooralsnog niet aanwezig.
Tuinbouw
De nieuwe verstrekkingen aan de tuin
bouw bedroegen in het verslagjaar f 1,7
(1,4) miljard.
De glastuinbouw kende in 1989 over het
algemeen bevredigende resultaten, hoe
wel de verschillen tussen de sectoren
toenamen. De kosten liepen weer wat
sneller op, mede als gevolg van loon
kostenstijgingen en een toenemend
investeringsniveau. Veel oude glasop
standen zijn vervangen, terwijl er ook
veel nieuwe opstanden zijn bijgebouwd.
Geleidelijk aan wordt een begin gemaakt
met investeringen die moeten bijdragen
aan een oplossing van de milieuproble
matiek. In de komende jaren zullen deze
investeringen belangrijk toenemen.
De energiekosten konden afnemen als
gevolg van een daling van de gemiddel
de kosten van het aardgas. Het gasver
bruik neemt nog toe vanwege een ver
dere intensivering van de teelten.
In de snijbloemensector zijn de inko
mens gedaald, omdat de kosten met
ongeveer 4% stegen en de opbrengsten
met 2% afnamen. Bij een toeneming
van de uitvoer zijn de prijzen van snij
bloemen duidelijk gedaald.
In de potplantensector werd een sterke
groei gerealiseerd. In het afgelopen jaar
steeg de veilingaanvoer met 11% en de
uitvoer zelfs met 12%. Daarbij bleek er
ruimte te zijn voor een beperkte prijsstij
ging. Ondanks een aanzienlijke kosten-
groei kon het inkomen nog verder toe
nemen. De resultaten van de glasgroen
ten zijn licht verbeterd vooral door een
verdere groei van de produktiviteit.
Deze werd onder andere veroorzaakt
door teeltvervroeging en -intensivering.
Vooral de aanvoer van paprika is sterk
toegenomen; door een goede vraag uit
het buitenland konden de prijzen zich
over het algemeen handhaven. De aan
voer van onverwarmde glasgroenten
loopt steeds verder terug.
Bij de champignontelers bleef het inko
men op een bevredigend niveau. Het
effect van de prijsstijgingen werd voor
een deel weer teniet gedaan door een
daling van de fysieke opbrengsten als
gevolg van de warme zomer. De gemid
delde omzet steeg procentueel evenveel
als de kosten.
Het areaal fruit neemt de laatste jaren
weer toe, terwijl net assortiment appe
len geleidelijk wordt vervangen door
modernere rassen.
De bloembollensector kende gedurende
een aantal jaren een stagnatie van de
uitvoer. Alleen de afzetkansen van lelies
waren zodanig positief, dat het areaal
van dit produkt nog kon groeien. Bij de
overige bloembollen werd een duidelij
ke druk op de prijzen geconstateerd. In
de boomkwekerij is het areaal wederom
met 7% toegenomen. De snelle uitbrei
ding van het areaal laan- en parkbomen
is opvallend. Daar de uitvoer in het
afgelopen seizoen slechts fractioneel
kon stijgen, zijn de prijzen sterk onder
druk komen te staan.
De belangstelling voor vollegronds-
groenten bleef toenemen, evenals het
areaal contractteelt. Het prijsniveau
werd voor een belangrijk deel bepaald
door de opbrengsten in het buitenland.
Over het algemeen kenden de winter
groenten matige prijzen; die van de
zomergroenten lagen op een gunstiger
niveau.
Visserij
In de visserij is sprake van een aanpas
singsproces dat moet leiden tot een
evenwicht tussen enerzijds de vangstca
paciteiten van de Nederlandse visserij-
vloot en anderzijds de voor Nederland
in EG-verband vastgestelde visquota.
De in 1988 ingestelde saneringsregeling
had in het verslagjaar een inkrimping
van de visserijvloot tot gevolg. Vooral in
de kottervisserij werd gebruik gemaakt
van de mogelijkheid tot sanering.
22
In de grote zeevisserij verdwenen ook
enkele schepen, echter voornamelijk
door verkoop naar het buitenland. Door
dat er ook een aantal nieuwe schepen
met een hogere capaciteit in gebruik
werd genomen, was de afneming van
de vlootcapaciteit minder dan aan de
hand van de terugloop van het aantal
boten te verwachten was.
De vangstmogelijkheden namen in 1989
opnieuw af door een verdere inkrimping
van de quota, vooral bij de grote zeevis
serij. Hieruit vloeide een daling van de
export van vis en visserijprodukten
voort.
Handel, industrie en dienstverlening
Het groeitempo van de financierings-
vraag afkomstig uit de handel, industrie
en dienstverlening vlakte in het verslag
jaar weliswaar enigermate verder af tot
11 (17)%, maar met verstrekkingen van
in totaal f 9,2 (8,3) miljard werd niette
min opnieuw een record gerealiseerd.
Het in totaal uitstaande bedrag steeg
met 7 (7)%.
De snelst groeiende vraagcategorie in
onze economie was de export, gevolgd
door de investeringsgoederen. De
exportgeoriënteerde bedrijven maakten
derhalve een voorspoediger ontwikke
ling door dan de meer op de binnen
landse markt gerichte bedrijven. Het
midden- en kleinbedrijf is relatief sterk
gericht op de markt voor intermediaire
leveringen en consumptiegoederen,
waardoor het niet ten volle profiteerde
van deze vraagontwikkelingen.
De groei van het midden- en kleinbedrijf
bleef dientengevolge achter bij die van
het grootbedrijf. Toch onderging de
winstgevendheid van het midden- en
kleinbedrijf een aanzienlijke verbetering
Dit werd vooral veroorzaakt door een
verruiming van de winstmarges op de
buitenlandse markten. Op de binnen
landse markt stonden de marges licht
onder druk.
De mutatie van het gemiddeld reëel
besteedbaar inkomen van zelfstandigen
in het midden- en kleinbedrijf bleef
mede door de gestegen belasting- en
premiedruk achter bij de positieve ont
wikkelingen van de winst uit onderne
ming.
Groothandel
In het algemeen bestaat een nauwe
relatie tussen de conjuncturele ontwik
keling en de gang van zaken in de groot
handel. Deze samenhang is een belang
rijke verklaring voor de relatief sterke
(volume)groei van de groothandel met
bijna 6% in 1989, waardoor de omzet
steeg tot ruim f 325 miljard.
Vooral de exporten ontwikkelden zich
gunstig. Dankzij een bescheiden marge
verbetering en een beheerste loonkos-
tengroei is de winst uit onderneming in
de groothandel gemiddeld met 14% toe
genomen. De winst voor belasting
bedroeg in 1989 ruim f 11 miljard, ofwel
ruim 3% van de omzet.
VERSTREKTE LENINGEN EN AFLOSSINGEN RABOBAIMKORGANISATIE
procentuele verandering t.o.v. vorige periode
toedragen in miljoenen guldens) 1985 1986 1987 1988 19891986 1987 1988 i989
Landbouw 2 796 4 033 3 290 4 044 4 157 44 18 23
Tuinbouw 94S 1 042 1 039 1 359 1 700 10 0 31 25
Agrarische rechtspersonen 700 650 725 808 1 089 -/. 7 12 n
Totaal agrarische sector 4 441 5 725 5 054 6211 6 946 29 u
Handel, industrie en
dienstverlening 4 012 4916 7 058 8 262 9 194 23 44 17 1n
Totaal bedrijven 8 453 10641 12 112 14473 16 140 26 14 Tg
Overige groepen
(vooral particulieren) 7 450 8 748 9 480 9 871 11 145 17 8 4 13
Totaal verstrekkingen 15 903 19 389 21 592 24 344 27 285 22 11
Totaal aflossingen 12 589 14952 16653 18941 21 237 19 n 14 ,2
Cijfers m constante koersen per ultimo 1989; koersverschillen verwerkt via verstrekkingen.
