werknemer met slechts 0,5% terug (in 1 983: - 3,5%). Door het
bezuinigingsbeleid van de overheid was de daling van de
koopkracht van ambtenaren en uitkeringstrekkers echter groter.
Ondanks een verdere koopkrachtdaling nam het volume van de
particuliere consumptie nog slechts zeer weinig af. De investeringen
in vaste activa door het bedrijfsleven vertoonden enige opleving,
maar bleven op een laag niveau. Voor een duurzaam herstel van
werkgelegenheid zal een verdere toeneming van de bedrijfs
investeringen nodig zijn.
De koers van de Amerikaanse dollar steeg tot boven de f 3,50
(3,1 0) aan het einde van het jaar. Vooral daardoor lagen de invoer
prijzen gemiddeld 5,5% hoger dan in 1 983. Door de gematigde
loonkostenontwikkeling kon de inflatie desondanks beperkt blijven
tot 3,3%, slechts weinig meer dan de 2,8% in 1 983. Hiervan werd
een aanzienlijk deel veroorzaakt door de BTW-verhoging aan het
begin van het jaar.
Het financieringstekort van de overheid gaf voor het eerst sinds
jaren een daling te zien. Over 1 984 bedroeg het 9,4 (1 0,7)%van
het netto nationaal inkomen. Opvallend bij deze ontwikkeling was
dat gelijktijdig een daling van de collectieve lastendruk werd
bewerkstelligd van ruim 1 %-punt. De financiering van het tekort
van het Rijk verliep redelijk voorspoedig. In totaal emitteerde de
Staat acht openbare leningen met storting in 1 984, die samen f 25
miljard opbrachten.
De rente op de kapitaalmarkt kende in de eerste negen maanden
van vorig jaar een redelijk stabiel verloop op een niveau van circa
8,5%. Toen in september de overheid als vrager uit de kapitaal
markt verdween en ook de Westduitse rente daalde, trad in korte
tijd een daling op tot 7,5%, welk niveau tot het einde van het jaar
bleef gehandhaafd.
Evenals in 1 983 heersten er gedurende grote delen van het
verslagjaar omvangrijke tekorten op de geldmarkt. Dank zij een
actief marktbegeleidend beleid van de Nederlandsche Bank kon
echter renteverhoging meestentijds worden voorkomen. De tarieven
op de geldmarkt waren dan ook zeer gelijkmatig. Het promesse
disconto bedroeg het gehele jaar 6%en alleen begin januari en in
de periode juli/oktober hanteerde het bankwezen een extra opslag
rente van 0,5%. Op de valutamarkt werden de ontwikkelingen
grotendeels beheerst door het verloop van de dollarkoers.
De feitelijke ontwikkeling daarvan logenstrafte vele voorspellingen.
Binnen het Europese Monetaire Stelsel bleven de spanningen
tussen de deelnemende valuta's in het algemeen beperkt.
Dit was zowel te danken aan de sterke dollar als aan de
toenemende gelijkgerichtheid van beleid in de diverse landen.
Als gevolg hiervan waren in 1 984 geen aanpassingen van spil
koersen nodig en kon het stelsel aan vertrouwen winnen.
Een belangrijke kentering in 1 984 was ten slotte het toenemend
besef dat een energieke aanpak tot een oplossing van de structurele
problemen van de Nederlandse economie kan leiden. De concrete
12
stappen die zijn gedaan ter bevordering van het rendementsherstel
in de ondernemingen, ter beperking van het financieringstekort van
de overheid en ter bestrijding van de werkloosheid, hebben
inmiddels effect gesorteerd, zij het nog te bescheiden om van een
definitieve oplossing van deze problemen te kunnen spreken.
Samen met een gunstige wereldconjunctuur hebben deze maatre
gelen echter wel de basis gelegd voor een groei van het vertrouwen
in de toekomst.
Kredietverlening
Het in de tweede helft van 1 983 op gang gekomen herstel in de
groei van de kredietverlening bij onze organisatie heeft zich in de
verslagperiode voortgezet. Wel is het groeitempo in de tweede helft
van 1 984 licht gedaald, vooral als gevolg van afnemende krediet-
vraag in bepaalde agrarische sectoren. In het bijzonder de vaste
leningen stegen, maar ook kredieten in rekening-courant gaven een
beduidende uitbreiding te zien. De Rabobankorganisatie verstrekte
in 1 984 nieuwe leningen tot een bedrag van f 14,2 (1 5,0) miljard.
Deze cijfers zijn enigszins vertekend door de invloed van de schuld
vernieuwingen. Ten gevolge van de rente-ontwikkeling lagen deze
in 1 983 incidenteel op een hoog niveau. Wordt hiervoor
gecorrigeerd, dan resulteert een zeer geringe daling van de
verstrekkingen tot f 1 1,6 (11,9) miljard.
Leningen in 1984 (excl. buitenlandse kantoren en ADCA-BANK)
in miljoenen guldens Verstrekkingen Aflossingen Toeneming
Aangesloten banken 11 482 7 682 3 800
Rabohypotheekbank NV 1 080 1 444 - 364
Rabobank Nederland 1 590 1 335 255
13
