die indruk versterkt. De verhoudingsgewijs lage
geldontwaarding en de hoge tot zeer hoge rente
voor spaarmiddelen gedurende het verslagjaar
gingen gepaard met zeer omvangrijke ver
schuivingen van traditionele spaarvormen naar
bankdepositorekeningen en, binnen de onder
scheiden spaarvormen, naar de hoogstrentende.
Deze verschuiving is nog versterkt doordat sedert
juli 1979 het geldmarktrenteniveau boven het
kapitaalmarktrenteniveau kwam te liggen.
Deze ontwikkelingen en het feit dat door de
verminderde inkomensgroei met name de kleine
spaarder minder tot sparen kwam, bracht in het
verslagjaar bij onze banken een aanzienlijke daling
van het aandeel van de direct-opvraagbare
tegoeden, ondanks de invoering van de dagelijkse
methode van rentevergoeding.
De toeneming van het aantal spaarrekeningen was
met 300 000 (325 000) minder groot dan in 1978.
Tegen de achtergrond van de hiervoor geschetste
spaarontwikkeling achten wij dit echter een
bevredigende stijging. Eind 1979 telde onze
organisatie 8,075 (7,775) miljoen spaarrekeningen
en particuliere depositorekeningen met een gemid
deld tegoed per rekening van f 5 335,- (4 960,-).
Overige middelen
Onder de post middelen op termijn in de kern
gegevens zijn begrepen de door de plaatselijke
Rabobanken uitgegeven waardepapieren aan
toonder, de door de Rabohypotheekbank N.V.
geplaatste pandbrieven, de door de Centrale
Rabobank uitgegeven obligatieleningen, alsmede
opgenomen onderhandse leningen en zakelijke
deposito's. In totaal namen deze middelen in het
verslagjaar toe met f 4 072 (4 430) miljoen tot
f 1 5 850 (1 1 778) miljoen. Deze vermindering van
groei komt geheel voor rekening van de opgenomen
onderhandse leningen ter dekking van de
middelenbehoefte van de Rabohypotheekbank N.V.
De plaatsing van nieuwe pandbrieven door de
Rabohypotheekbank N.V. verliep tot tevredenheid,
zij het minder voorspoedig dan in 1978. In februari
emitteerde de Centrale Rabobank een 8,5%-
obligatielening ten bedrage van f 1 50 miljoen.
In oktober werd een 5-jarige lening ten bedrage van
f 25 miljoen op de internationale kapitaalmarkt
geplaatst.
De Rabobanken verheugden zich gedurende de
eerste helft van het verslagjaar in een grote
belangstelling voor waardepapier aan toonder.
Geruchtvorming omtrent de fiscale behandeling van
dit papier, in november versterkt door uitspraken van
de Staatssecretaris van Financiën, heeft deze
belangstelling bekoeld. Aflopend papier werd in
mindere mate verlengd. Nieuw papier werd op
kleinere schaal afgenomen. De bestemming van
vrijgekomen middelen onttrekt zich aan onze
waarneming. Niet was te constateren dat deze
middelen beschikbaar zijn gebleven voorde
financiering van investeringen van overheid en
particulieren, noch of de fiscale verantwoording
daarvan verandering heeft ondergaan.
De tegoeden op depositorekeningen van bedrijven
en instellingen namen in het verslagjaar sterk toe.
De voortdurend hoge geldmarktrente bevorderde
overheveling van rekening-couranttegoeden naar
kortlopende deposito's. Deze ontwikkeling bereikte
een hoogtepunt, toen in het vierde kwartaal de hoge
rente op de geldmarkt verder werd opgedreven ten
gevolge van politieke ontwikkelingen en monetaire
maatregelen in binnen- en buitenland.
De saldi op privé-rekeningen gaven in het verslag
jaar een teleurstellende ontwikkeling te zien.
Het totale tegoed op deze rekeningen nam slechts
toe met f 222 (566) miljoen, terwijl het aantal
rekeningen met 140 000 1 30 000) tot meer dan
2,6 miljoen gestaag bleef doorgroeien.
Daardoor kwam het gemiddeld tegoed per rekening
aan het einde van het verslagjaar op f 2 025,-
(2 050,-), lager dan een jaar eerder.
De vermindering van de inkomensstijging vormt
zonder twijfel een belangrijke verklaring voor het
achterblijven van de groei van de saldi, evenals het
toenemen van de rentelasten voor opgenomen
leningen. De onverwacht sterke daling van de
tegoeden in de zomermaanden zou op meer dan
trendmatig gestegen vakantie-uitgaven kunnen
wijzen. Voorts heeft de hoge rentestand
waarschijnlijk meer dan in voorgaande jaren
verschuivingen veroorzaakt naar spaartegoeden.
Overhevelingen van tegoeden op zakelijke
rekeningen-courant naar depositorekeningen zijn
stellig door de hoge rentestand bevorderd.
De tegoeden op zakelijke rekeningen-courant
namen dan ook per saldo af met f 48 miljoen, te
vergelijken met een toeneming van f216 miljoen in
1 978. Deze ontwikkeling toont voorts de minder
gunstige inkomensontwikkeling en liquiditeitspositie
van veel bedrijven. Oorzaak daarvan was, behalve de
bedrijfsresultaten, zeker ook de versnelde belasting
inning. Deze factoren hebben ertoe geleid dat het
effect van de verbreding en verdieping van onze
relaties met bedrijfscliënten niet waarneembaar was
in de ontwikkeling van de tegoeden op zakelijke
rekeningen-courant.
Totaal toevertrouwde middelen
De beschreven ontwikkeling als geheel resulteerde
in een toeneming van de toevertrouwde middelen
met in totaal f8 750(9 600) miljoen of 15 (19)%
tot f68 257 (59 507) miljoen. Dit middelenbestand
per eind 1979 was als volgt over de onderdelen van
onze organisatie verdeeld: aangesloten banken
f 58 065 (52 1 57) miljoen, Centrale Rabobank
f 3 664 (3 110) miljoen en Rabohypotheekbank N.V.
f 6 528 (4 240) miljoen.
Niet alleen relatief, maar ook nominaal was de
middelengroei in het verslagjaar aanmerkelijk lager
dan in voorafgaande jaren. Ten dele is dat ver
klaarbaar doordat wij, mede onder invloed van de
moeilijke markt en de geringere vraag vanuit de
Rabohypotheekbank N.V., minder middelen
opnamen op de onderhandse kapitaalmarkt.
34
Stand van de toevertrouwde middelen bij de Rabobankorganisatie
x f 1 mrd. 1976
50i:'
spaargelden
Ol rekening-courant-gelden
O middelen op termijn
Anderzijds is echter ook de groei van onze
traditionele middelenbronnen gedaald.
Deze ontwikkeling zal in de komende jaren
bijzondere aandacht vergen.
Bijzondere diensten
Internationale activiteiten
In het afgelopen boekjaar vertoonden de buiten
landse uitzettingen van de Rabobankorganisatie
een redelijke groei. Zowel in de internationale markt
voor consortiale leningen als bij de verstrekking van
voor- en nafinancieringen van de buitenlandse
handel is door ons een actieve opstelling
ingenomen.
Hoewel in 1 979 de verkrapping van de rente
marges, die reeds in het voorafgaande jaar werd
bespeurd, verder doorzette heeft de organisatie
door een selectief beleid en het in sterkere mate
innemen van leidende posities in internationale
leningen haar optreden in deze markt verder
geaccentueerd. Hierdoor kon het rendement op
deze uitzettingen op een aanvaardbaar niveau
worden gehandhaafd.
Zowel het Nederlandse als het buitenlandse bedrijfs
leven heeft in het afgelopen jaar onze organisatie in
toenemende mate benaderd voor de financiering
van de handel tussen Nederland en afnemers en
leveranciers over de grenzen. In vrijwel alle gevallen
hebben wij met onze dienstverlening hieraan
tegemoet kunnen komen. Met name is het bijzonder
verheugend te constateren dat de Rabobank
organisatie ook op internationaal terrein aan de
agrarische sector van het Nederlandse bedrijfsleven,
van oudsher cliënt van de Rabobanken, een volledig
dienstenpakket kan aanbieden.
In het vorige verslag kon gewag worden gemaakt
van de oprichting van de twee eerste volledig eigen
vestigingen van de Centrale Rabobank buiten de
landsgrenzen, te weten de Centrale Rabobank
Curacao N.V. en de Centrale Rabobank Trust
maatschappij Curacao N.V. Deze steunpunten
ontwikkelen zich geheel volgens verwachting.
Reeds in hun eerste boekjaar konden zij in redelijke
mate bijdragen tot de resultaten.
In het kader van een uitbreiding van eigen steun
punten in het buitenland hebben wij besloten eigen
vertegenwoordigingen te openen in New York en
Frankfurt. Naar verwachting zullen deze in de tweede
helft van 1 980 hun deuren openen. Het ligt in de
bedoeling de vertegenwoordiging te New York te
zijner tijd om te vormen tot een bijkantoor.
Het samenwerkingsverband van de belangrijkste
coöperatieve bankorganisaties in West-Europa, de
Unico Banking Group, heeft ook in het afgelopen
jaar bewezen een belangrijke bijdrage te kunnen
leveren aan de internationale expansie van haar
leden. De gekozen opzet, waarbij de leden duidelijk
hun eigen identiteit en belangen kunnen behouden,
is gebleken de juiste te zijn. Ook op de internationale
financiële markten heeft de groep zich duidelijk
gemanifesteerd. De leden van de groep behoren
samen met andere Europese coöperatieve bank
instellingen tot de aandeelhouders van de London
Continental Bankers. De ontwikkeling van deze in
Londen gevestigde bank vormde een bijdrage tot
onze internationale activiteiten.
Reeds van 1 974 dateert de deelneming van de
Centrale Rabobank in de Hakrinbank N.V. te
Paramaribo. De bank heeft zich in de laatste vijf
jaren een belangrijke plaats weten te veroveren in de
Surinaamse handels- en bedrijfswereld. Het jaar
1 979 is voor het Surinaamse bedrijfsleven minder
goed geweest, hetgeen zich ook in de bedrijfs
resultaten van deze instelling weerspiegelt.
De relatie van de Centrale Rabobank met de Latin
American Agribusiness Development Corporation
S.A. (LAAD), die voornamelijk in Midden-Amerika
en het Caraïbische gebied actief is, ontwikkelt zich
naar wens.
De reeds in het vorige jaarverslag gereleveerde Agri-
Business Group Holland (A.B.G.H.) rondde haar
aanloopperiode af.
Daarnaast werd in het kader van de Nationale
Coöperatieve Raad voor Land- en Tuinbouw, waarin
het coöperatieve bedrijfsleven in Nederland is
verenigd, in het afgelopen jaar besloten om de inter
nationale samenwerking en ontwikkeling duidelijk
gestalte te geven.
Wij zijn van mening, dat projectactiviteiten in het
buitenland van belang zijn ter ondersteuning van de
Nederlandse exportbevordering. Aan deze
ontwikkeling wordt dan ook daadwerkelijk steun
gegeven.
Een consequentie van de snelle groei van onze
35