voorschot te verleenen, en in volgende jaren 10 °/o volgens 10. Dit
geschiedde ten behoeve van huurders of pachters, mits ook voor deze
som hypotheek werd gegeven en dit zoogenaamd buitengewoon voorschot
jaarlijks werd afgelost door een extra rente van 2V2 procent. Van dit buiten
gewoon voofschot zouden afzonderlijke hypotheekbrieven en pandbrieven
worden opgemaakt. Deze bepalingen hebben geen toepassing gevonden voor
zoover ik uit de weinig overgebleven boeken heb kunnen nagaan Van
buitengewone voorschotten is geen sprake geweest, de instelling heeft zuiver
als eene voor lang crediet gewerkt.
De rente welke door deze maatschappij voor hare hypotheken werd be'
rekend was °/o. Wat na aftrek van de rente der pandbrieven overbleef,
diende vooreerst voor dekking van de uiterst lage administratiekosten, het
restant werd in de amortisatiekas gestort, die bestemd was om zooveel moge
lijk tot verzilvering van pandbrieven te strekken. Bij dit fonds had men vooral
de leeningen ten behoeve van pachters, het buitengewoon voorschot op het
oog. De aflossingen zouden in dit fonds worden gestort en 3 /a /o rente
dragen. De bepaling, dat de geldnemers hun pandbrieven kregen en die moesten
verkoopen, werd niet toegepast. De geldnemers werden in contanten uitbetaald.
Ten onrechte hebben sommige schrijvers zoo o. a. Buys in het /2 procent
een amortisatie gezien van de afzonderlijke leeningen. Deze bleven luiden
op het oorspronkelijk bedrag, het overschot vormde een reserve-kapitaal.
De leeningen worden voor 50 jaar aangegaan zonder verplichte jaarlijksche
aflossing voor het gewone voorschot.
Blijkbaar heeft deze maatschappij steeds uiterst soliede hypotheken gehad
De executie was haar niet gemakkelijk gemaakt, verlof van Gedeputeerde
0 Deze boeken en stukkenwaaronder een oud notulenboekwerden mij wel
willend ter hand gesteld door den heer I. A. van Royen Bzn. te Hoogezarid, secretaris
van het Fonds voor den Landbouw, van wien ik ook enkele andere inlichtingen ont
ving. Ook wijlen de heeren Mr. J. A. Feith, Archivaris te Groningen en Morra, lid der
Rekenkamer, deden mij eenige anders weinig toegankelijke gegevens toekomen over
de pandbrieven der Ommelander Kas en de rijkspandbrieven.
2) Het eenig nog overgebleven register bevat de namen en omschrijving van het
onderpand van de uitgegeven leeningen. De vergelijking van de landprijzen van
100 jaar geleden met die van nu doet een reusachtigen vooruitgang in prijs vooral op
de schrale gronden zien. De duurste grond is geschat a 653 gulden per HA. in vollen
eigendom onder Nieuwolda, voorts onder den Ham, vruchtbare klei 561, zeer vruchtbare
klei 562 onder Niehove. Vruchtbare zavelgrond met goede afwatering onder Ulrum 441,
schrale en knikachtige gronden onder Slochteren, Schildwolde en Siddeburen 138,112,
108, 190 en 129 per H.A. De afwateringstoestanden waren destijds nog zeer slecht.
Het register zou voor den kenner van de provincie Groningen aardige vergelijkingen
mogelijk maken wat de verbetering var hoedanigheid en de stijging der waarde van de
gronden betreft.
