Daarin lag in den aan vang de groote beteekenis en daardoor werd het ver
trouwen gevestigd. Later geschiedde dit niet meer, werd de pandbrief ten laste van
de Landschaft gebracht zonder vermelding van den naam van een bepaald goed.
Die pandbrieven luidden aan toonder en konden gemakkelijk van hand
tot hand gaan. In den aanvang was de naam pandbrief wel degelijk ge
motiveerd, daar een bepaald pand onder mede aansprakelijkheid van de geheele
corporatie was verbonden.
Het voorbeeld van Silezië vond spoedig in andere deelen van Pruisen,
Oost-Pruisen, West-Pruisen en Posen, navolging met geleidelijke wijzigingen.
In enkele provinciën werden ook de bezitters van goederen, die geen
pandbrieven hadden opgenomen, mede aansprakelijk gesteld, in andere kwam
men daarvan terug, gaf alleen het recht aan ieder om pandbrieven op te nemen,
waardoor deze dan mede aansprakelijk werd
Het eerste stelsel had enkele ongewenschte gevolgen, gegoeden te zamen
met minder goed gesitueerden aansprakelijk wordende, kregen de neiging
al vast ook maar pandbrieven op te nemen, waarvan de opbrengst niet altijd
goed besteed werd.
De goede werking van dit stelsel hing natuurlijk af van de mogelijkheid
om de pandbrieven te verkoopen. Aanvankelijk werden daarvoor vruchteloos
in Nederland en Zwitserland pogingen aangewend2). Later ging het beter,
4
x) Büring stelde voor een Generallandschaftscasse op te richten, welke de adellijke
goederen, voor welke dit werd gevraagd, met of 2/g der geschatte waarde kon be-
leenen. Hij wilde daarvoor uitgeven 4 °/o pandbrieven en den debiteur 4 Jgj a 5% laten
betalen. Het overschot zou bij veeziekten, hagelschade, brand, misgewas of oorlog
kunnen strekken om den adel weer op den been te helpen. Prompte betaling van
renten moest gevorderd worden, anders onmiddellijk verkoop. „Ich halte von keiner
Administrationdenn darauf ruhet ein ewiger Fluch’’ was Bürings beginsel, dat door
hypotheekbankdirecteuren in weerwil van de bemoedigende berichten bij inkoop van
onroerende onderpanden, wel zal worden beaamd. Büring verwachtte dat spoedig de
pandbrieven agio zouden doenzij moesten steeds inwisselbaar zijn, waarvoor een
door den Koning beschikbaar te stellen fonds moest medehelpen. Hij verwachtte van
deze maatregelen aanmerkelijke stijging van de prijzen der goederen, waardoor ook
degenen, wier goederen door geldschieters met meer dan 2/g der waarde belast waren,
zouden worden geholpen. Een verbod aan particuliere geldschieters om meer dan 4 o
rente te vragen op eerste hypotheek beval hij aan. Ook uitbreiding van het stelsel tot
eigendommen in de steden. „Dieses V^erk kann für des ganzen Landes V^ohlfahrt
einer der wichtigsten werden, wenn es reell und mit der gehörigen Vorsicht eingerichtet
wird Mauer, p. 195.
2) Opmerkelijk is het dat Büring aanvankelijk van verkoop der pandbrieven naar
het buitenland niet wilde weten, geheel in overeenstemming met het oordeel van andere
economische schrijvers in de 17e en 18e eeuw, zoo b.v. Child, die het leenen van
buitenlandsch geld een ramp achtten. Büring wilde de uitvoer van pandbrieven met
zware straffen beletten, Hij had vooral het oog op de Hollanders, wier publieke
fondsen, bv. provinciale obligaties slechts 21/s °/o opleverden. „Würden nicht die Hol-
