Naar verwachting zal op korte termijn het aanbod in deze
sector dan ook niet noemenswaardig toenemen.
In tegenstelling tot het gesignaleerde kwalitatief tekort in
de kantorenmarkt, is de schaarste in de bedrijfsruimte-
markt dus grotendeels kwantitatief van aard. Toch is ook
hier een toenemende behoefte zichtbaar aan uitstraling en
kwaliteit van de eigen huisvesting. De gesignaleerde
kwaliteitsslag speelt niet alleen op objectniveau, maar
ook op gebiedsniveau. Bedrijfsterreinen worden steeds
vaker ter hand genomen als een gebiedsgerichte
ontwikkeling, waarbij een integrale ontwikkelingsvisie de
basis vormt. Deze integrale afstemming heeft in het
algemeen een positieve invloed op de kwaliteit van het
gebied en de omgeving.
BELEGGINGEN
Investeringen op de vastgoedbeleggingsmarkt hebben in
1999 een recordbedrag van ruim 3,3 miljard bereikt.
Investeringen door Nederlandse beleggers daalden ten
opzichte van 1998 met ruim 400 miljoen tot ongeveer
1,8 miljard. Buitenlandse beleggers zorgden in 1999 met
totale investeringen van 1,5 miljard (ruim 635 miljoen
meer dan in 1998) desondanks voor een stijging.
De terugval in investeringen van Nederlandse vastgoed-
beleggers werd enerzijds veroorzaakt door het gebrek aan
geschikte beleggingsobjecten en anderzijds door de
toenemende interesse voor buitenlands vastgoed. Onder
invloed van de in het verslagjaar geïntroduceerde euro is
de Nederlandse belegger, zo lijkt het, meer internationaal
georiënteerd.
Opvallend is daarnaast de grote toename van de
investeringen in Nederlands vastgoed door buitenlandse
beleggers. Net als de toegenomen internationale oriëntatie
van Nederlandse beleggers duidt dit op een verdere
internationalisering van de nationale vastgoedmarkt.
Vanuit steeds meer landen blijkt de interesse voor
beleggen in Nederlands vastgoed. Dominant waren in 1999
vooral de Duitse beleggers die ongeveer eenderde van het
totaal voor hun rekening namen. Deze interesse is te
verklaren uit het feit dat de Nederlandse rendementen
voor Duitse begrippen nog steeds acceptabel zijn en er in
de afgelopen jaren hoge indirecte rendementen mogelijk
waren. Bovendien maakt de Duitse vastgoedmarkt onder
andere door overcapaciteit moeizame jaren door.
Door de belastingherziening dit jaar in Duitsland zou de
interesse wel eens flink kunnen afnemen. Daarnaast zal
waarschijnlijk ook het 'Belastingplan voor de 21' eeuw'
ongunstig uitpakken voor bepaalde buitenlandse
investeerders.
De verschuiving van direct naar indirect beleggen in
vastgoed zette door. Begin 1999 werd bijna 22% van de
totale beleggingen in vastgoed in vastgoedaandelen
aangehouden, terwijl dit in 1990 nog slechts 10,3% was.
Het overgrote deel van deze beleggingen komt voor
rekening van de pensioenfondsen die sinds 1990 ruim
viereneenhalf keer zoveel vermogen belegd hebben in
vastgoedaandelen. Ook het belegd vermogen van
beleggingsmaatschappijen groeit snel. Sinds 1996 is dit
bedrag al bijna verdrievoudigd. Nadeel van het beleggen in
indirect vastgoed is vooralsnog het lage gemiddelde
rendement. Vaak zijn de fondsen zowel regionaal gespreid
als actief in verschillende segmenten. Het gevolg is dat
nieuwe ontwikkelingen niet tijdig worden herkend, wat
een actief beleid belemmert. De trend is dan ook naar
regionale en sectorale specialisatie, wat de performance
naar verwachting op termijn zal verbeteren.
VASTGOEDFIN ANCIERING
De concurrentie in de markt is, mede als gevolg van de
aanhoudend gunstige economische omstandigheden,
verder verhevigd. De groei van het Bruto Binnenlands
Product is met 3,5% hoger dan verwacht. Het bedrijfsleven
floreert. Als gevolg daarvan is de noodzaak tot het
betrekken van nieuwe, veelal ruimere huisvesting voor
veel ondernemingen zo hoog, dat de snelle prijsstijging
zich ook in het verslagjaar over de hele linie heeft
doorgezet. De vraag naar én het aanbod van financiering
van commercieel vastgoed blijft onverminderd groot.
Dit heeft ertoe geleid dat zowel nieuwe toetreders als
bestaande financiers in de slag om marktaandeel hun
marges verder hebben zien verkrappen. Opvallend is dat
relatief veel klanten gebruik hebben gemaakt van de lage
Euribor-stand en voor een variabele rente hebben gekozen.
Voor de vastgoedfinancieringsactiviteiten van FGH Bank
was 1999 opnieuw een zeer goed jaar. De ambitieuze
targets zijn overschreden. Er was sprake van groei in alle
segmenten. Vooral in projectfinancieringen hebben we
door een nadrukkelijker aanwezigheid in de markt fraaie
resultaten geboekt. In het segment beleggingsfinancieringen
bleek de concurrentie sterk verhevigd, maar hebben we
desondanks goede zaken gedaan. De gerealiseerde
efficiencyslag en onze actievere marktbenadering hebben
ertoe geleid dat we erin zijn geslaagd een record nieuwe
productie van 1,5 miljard te behalen én een groot aantal
