relatiemanager, die als spil fungeert tussen vast-
goedrelatie en FGH BANK. De relatiemanager
weet zich gesteund door een vast team en de ver
schillende in-house deskundigen en specialisten.
Marktontwikkelingen
Zoals reeds door ons werd voorzien, hetgeen wij
bij diverse gelegenheden meldden, bevindt de
markt voor commercieel vastgoed zich momenteel
in een dal; met name de kantorensector staat
onder druk.
De oorzaken hiervan moeten worden gezocht in
het ongebreideld ontwikkelen van kantoorprojec-
ten op niet-Al locaties, zonder dat er sprake was
van voorverhuur. Het grote aantal bereidwillige
financiers - vooral buitenlandse - had hierop een
sterk stimulerende invloed. Inmiddels hebben de
meeste van deze financiers zich schielijk, al dan
niet met averij, uit de markt teruggetrokken.
De verhuurmogelijkheden van vele nieuw ontwik
kelde projecten stagneren, doordat de recordver-
huur in 1990 met name werd gerealiseerd door
herhuisvesting van bedrijven. Hierdoor ontstond al
grote leegstand in verouderde panden. Inmiddels
hebben de meeste bedrijven zich gesetteld, waar
door nu ook leegstand in nieuwe objecten ontstaat.
Daarentegen is er grote vraag naar kantoorruimte
op Al-locaties, zoals het Atrium/WTC-gebied in
Amsterdam en rond de stations in de grote steden.
Het uit de markt verdwijnen van vele buitenland
se, met name Scandinavische, investeerders en de
terughoudendheid van de Nederlandse beleggers,
bemoeilijken de doorverkoop van ontwikkelaar
naar eindbelegger.
Het aantal transacties vertoont dan ook een sterke
daling; een tendens die zich nog enige tijd zal
voortzetten.
De belangstelling van de marktpartijen verlegt zich
naar andere segmenten, zoals bedrijfsverzamelge
bouwen met kleine units, woningen, winkels en
renovatie-, transformatie- en herontwikkelingspro-
jecten.
Sterk van invloed op de markt zijn voorts de onze
kerheid over de economische groei, het beleid van
de Overheid op het gebied van ruimtelijke orde
ning en de verwachte regelgeving aangaande het
milieu.
I VINEX
De weerstand bij het bedrijfsleven tegen het door
de overheid in de VINEX nader gepreciseerde lan
delijk locatiebeleid, is toegenomen. Hoewel wij de
noodzaak van een landelijk locatiebeleid onder
schrijven, spraken wij al eerder onze twijfel uit
over de tenuitvoerlegging van het voorgestane
beleid, een twijfel die inmiddels door velen wordt
gedeeld. De overheid is in 1991 hierover in over
leg getreden met de verschillende marktpartijen.
Het is vooral de onduidelijkheid over het lot van
de bestaande locaties, die ons uiterst kritisch doet
zijn bij onze beoordeling van locaties.
Milieu
De invloed van het door de overheid gevoerde
milieubeleid, nam in 1991 ook voor de vastgoed
markt aan belangrijkheid toe. Wij nemen de
milieu-problematiek uiterst serieus - in het belang
van het milieu natuurlijk, van onszelf én onze rela
ties - en kunnen door onze expertise een advise
rende rol vervullen.
Met name de bodemvervuiling en de sanering
daarvan heeft de grootste aandacht. Dat de ver
wachte wetgeving en richtlijnen op milieugebied
sterke invloed zullen hebben op de vastgoedmarkt,
staat naar onze mening buiten kijf. Zo heeft de
overheid in 1991 het voornemen uitgesproken dat
zij de eigenaren van grond aansprakelijk wil gaan
stellen voor het verrichten van bodemsaneringen,
en dat eventueel verhaal op de vervuiler door de
eigenaar moet worden gehaald. Daarnaast is het
niet uit te sluiten dat een Europese richtlijn zal
12
VERSLAG VAN DE DIRECTIE
9ÊÊÊÊ MARKT
