Voor de Tweede Wereld
oorlog is het gedaan met
de lokaalspoorwegen en
tramwegen. Deze vormen
van kleinschalig vervoer die
op veel maar niet alle
plaatsen komen, leggen het
af tegen de vrijer en
minder kostbaar opererende
autobussen. De NV
Nederlandse Spoorwegen,
in 1937 gevormd uit SS
en HIJSM, staat als gevolg
van de oorlogsvernielingen
voor een wissel.
Vanaf 1917 werken zij al samen en zij beheren een redelijk dicht net
van hoofdlijnen. De kleinere lijnen, vaak overgenomen van particuliere
maatschappijen, worden opgeheven of moeten, door de overheid
daartoe verplicht, worden voortgezet. Het grootste probleem is de
ernstige oorlogsschade aan de infrastructuur. Vooral spoorbruggen en
rijdend materieel hebben daar onder te lijden gehad. Het vormt
aanleiding tot vernieuwing die in het Noorden met vertraging wordt
ingevoerd. Na de bevrijding dreigt eerst een nieuwe concurrent voor
vervoer op middelgrote schaal roet in het eten te gooien: de vlieg
machine. Bij Leeuwarden en Eelde liggen redelijk uitgeruste
vliegvelden die zich na herstel van de oorlogsschade met lijnvluchten
op onder meer Schiphol in een grote belangstelling kunnen verheugen.
Als de spoorwegen met elan en vernieuwingen de schade hebben
hersteld, blijkt de reiziger weer voor de trein te kiezen. In het
Noorden is spoedig na de oorlog met de elektrificatie begonnen;
op de hoofdlijnen Zwolle-Leeuwarden en Zwolle-Groningen reden op
18 mei 1952 de eerste elektrische treinen. Ook op de andere lijnen
en fijntjes rijden in de jaren vijftig de laatste stoomtreinen; ze worden
vervangen door treinstellen met dieselaandrijving die naar de kleur
‘blauwe engel’ worden genoemd. De wissel van stoom naar elektriciteit
en diesel is genomen, een versnelling. Met alle problemen rondom het
vasdopen van de ‘vrije’ infrastructuur van de autowegen lijkt heden ten
dage opnieuw een versnelling nodig. Met hoge snelheidstreinen en
voor het Noorden verkenningen rond een zweeftrein.
De wisselwachter bij zijn handels
Voor de overtocht van Stavoren naar Enkhuizen
rijden vmchtwagons het veerschip op