TZ. V0°r VerSt6rkin9 dS P°Sitie h6t
de agrarische bedrijfstak
we k rmetecVoe|r9 Jkheden' biJZ°nder m°9eliJkhede" «m samen
He, ontwikkelingspatroon ^==nt het algemene ontwikkelingspatroon duidelijke
ooTl T concurrentieomstandigheden en marktpositie. Zeer in het
omstandigheden n 8ir"CtU'?le aanPassin3 van de agrarische bedrijfstak. Externe
andigheden, namelijk de welvaartsontwikkeling in binnen- en buitenland en de
orwerkmg van overeenkomsten in E.E.G.-verband. scheppen een nieuw afzet
individuele d'en°Vereenkoms,i9 aanpassing van de bedrijfsvoering van de
individuele boeren en tuinders en van de organisatie van de afzet
Behahre door externe factoren staan de agrarische bedrijven ook voor een verder
de bedrijven "zelfhef00" ln de kosten-opbrengstverhouding binnen
verkrMaen de effc' f V°°nMe kostenstijging het hoofd te bieden,
verkrijgen de efficiencybevorderende maatregelen een zwaar accent
venals b,j de ontwikkeling van het algemeen economische groeiproces onder
scheid moet worden gemaakt tussen investeringen met een u twer ing op lange
termijn en die, welke tot meer directe resultaten leiden, is ook bij het aanpassing'
proces van de agrarische bedrijven het onderscheid aanwezig tussen snel nut
verschaffende bedrijfsverbeteringen en die, welke op den duur de bedrijven in een
sterkere positie plaatsen. J een
Recente kostenstijgingen zonder overeenkomstige opbrengstvergroting maken het
nemen van maatregelen ter bevordering van de produktiviteit urgent Het betre
;er et individuele ondernemersbe.eid; een beleid dat nauwkeurige afweeg
vraag van meerkosten en meeropbrengsten; een beleid dat ook rekening houd!
werking met collega s voorzieningen te treffen, die tot eigen voordeel strekken
oor het individuele ondernemersbeleid in de land- en tuinbouw is heden ten dage
Zake'Üke aanpak VereiSt' met een ruime visie °P het3eaa bedrijfs-
economisch gewenst en mogelijk is.
Naast het individuele beleid, dat korte termijnvoordelen kan brengen, zal een beleid
verbetering van de produktieomstandigheden nodig zijn. Hierbij gaat het om de
toepassing van basisinvesteringen, die de produktiviteit van de bedrijven op lan-
gere termijn gezien, kunnen verbeteren: waterbeheersing, verkaveling, gebouwen
den^^cilmÏt VoSoVed r0"n9' MedeWerkin9 Van overHeidszijde kan in dezen niet wor-
J u C°nCUrrentieP°sitia van onze bedrijven ten opzichte van het
te" Z'Jn voorzieningen op den duur van zeer grote be-
Onze organisatie heeft zich in het verslagjaar erop toegelegd de agrarische onder-
emers b,j te staan ,n de financiering van verantwoorde aanpassingsmaatregelen
Waar door de ondernemer zelf niet in voldoende mate zekerheid kon worden ge
steld, was het Borgstellingsfonds voor de Landbouw gewoonlijk bereid voor de
ontbrekende zekerheid garanties te verlenen. De medewerking van het Borgstel
ngsfonds voor de Landbouw, evenals die van de waarborginstituten voor dl
Door het wegvallen van het zekerheidsaspect als knelpunt voor het aantrekken van
vreemd vermogen zijn ruime financieringsmogelijkheden ontstaan. Zij sluiten het
gevaar met uit, da. een te grote schuldenlast in verhouding tot de betalin sla
c, eitenvan een bedrijf wordt aanvaard. Het is daarom gewenst, dat de ondernemer
bij de financiering Van zijn bedrijf met vreemd vermogen voortdurend oog houdt
10 van d f 9renZSn ,Van 2IJn betalingscapaciteit. Zonder een realistische benadering
van de te verwachten opbrengsten en de te verwachten kostenontwikkeling is een
bedrijfsfinanciering, waarbij in aanzienlijke mate gebruik wordt gemaakt van
vreemd vermogen, niet mogelijk.
Waar de eigen capaciteit te kort schiet, zal getracht moeten worden in samen
werking met anderen tot een oplossing te komen. De samenwerking van bedrijfs-
genoten en het gebruik maken van diensten van derden vormen wezenlijke ele
menten in de moderne arbeidsorganisatie van de agrarische bedrijven. Niet nage
laten mag worden daarbij te streven naar de meest efficiënte vormen van samen
werking en dienstverlening.
financiering Ten aanzien van de voorziening in de financieringsbehoeften van moderne en
samenwerkingsvormen traditionele samenwerkingsvormen in de land- en tuinbouw neemt onze organisatie
een positief standpunt in. Uitgangspunt voor de financiering blijft een gezonde
bedrijfseconomische opzet en de aanwezigheid van een risicodragend kapitaal of
potentieel risicodragend kapitaal (aansprakelijkheid leden).
Bij de bedrijfseconomische opzet dient in het bijzonder rekening te worden ge
houden met het scheppen van voorwaarden voor de continuïteit van de bedrijfs
voering. Het aspect leiding verdient hierbij, naast dat van rendabele afzet, bijzon
dere aandacht. Opneming van de samenwerkingsvorm of coöperatie in een groter
verband kan gewenst zijn om aan de gestelde voorwaarden te voldoen.
generatiewisseling Bijzondere vraagstukken op het terrein van de financiering van gezinsbedrijven
zijn verbonden aan de bedrijfsopvolging binnen de familiekring. Op het moment
van de generatiewisseling staat het gezinsbedrijf op een kritisch punt van zijn
bestaan. Voorwaarde voor de continuïteit van het bedrijf is op dat moment de
aanwezigheid van vermogen om de zaken voort te zetten.
Het zou van onvoldoende inzicht in het ondernemingswezen getuigen wanneer op
dit kritische moment de bedrijfsvoerder geen oog zou hebben voor de vorm, waarin
het benodigde vermogen ter beschikking staat. Een zwakke vermogensstructuur
bemoeilijkt de beginperiode; een sterke vermogensstructuur daarentegen vereen
voudigt het tot ontwikkeling brengen van de onderneming.
Uitgaande van de werkelijkheid van vandaag staan vele jonge ondernemers voor
de noodzaak met een zwakke vermogensstructuur het bedrijf te beginnen. Het
percentage vreemd vermogen is in de beginfinanciering dikwijls hoog. Op zichzelf
behoeft deze situatie de lust tot ondernemen niet te verminderen, althans niet
wanneer de bedrijfsuitkomsten in de eerste jaren bemoedigend zijn. Een verminde
ring van de schuldenlast zal dan immers ruimte verschaffen voor een verdere aan
passing van het bedrijf aan de ondernemingsmogelijkheden. Zouden echter de
uitkomsten in de eerste jaren niet aan de verwachtingen beantwoorden, dan kan
de financiering vastlopen.
Het probleem van de bedrijfsovernamefinanciering spitst zich derhalve toe op de
vraag of de winstcapaciteit van het bedrijf van voldoende omvang zal zijn om eigen
vermogen te vormen. Bij minder gunstige verwachtingen omtrent de mogelijkheden
van eigen vermogensvorming is een relatief sterkere vermogensstructuur nodig,
zulks in het belang van de ondernemer zelf.
Gegeven een bepaald eigen vermogen van de betrokkene stelt dit, al naar gelang
van de vooruitzichten, de ondernemer in staat tot overneming van een groter dan
wel een kleiner bedrijf.
Bij de generatiewisseling zal er meer op moeten worden gelet of het bedrijf past
bij de capaciteit en de vermogenspositie van degene die een bedrijf overneemt.
Dit geldt voor agrarische, alsook voor niet-agrarische gezinsbedrijven.
gang van zaken Voor onze land- en tuinbouw was 1965 in menigerlei opzicht een veelbewogen jaar.
De weersomstandigheden vormden een schril contrast met het voorafgaande jaar.
Overvloedige regenval en wateroverlast brachten menig bedrijf in grote moeilijk-
